جغرافیای انتخابات ریاست جمهوری سال 92 ایران در مناطق کردنشین

 منصور میری  کارشناس جغرافیای سیاسی و عضو انجمن ژئوپولیتیک ایران

جغرافیای انتخابات ریاست جمهوری سال 92 ایران در مناطق کردنشین

جغرافیای انتخابات یکی از مباحث اصلی در علم جغرافیای سیاسی است. در کشورهای دموکراتیک که دارای انتخابات آزاد می باشند و دولت ها با رای مردم انتخاب می شوند جغرافیای انتخابات تاثیر مهمی در تعیین نتایج سیاسی دارد.این علم اولین بار در سال 1913 توسط دانشمند فرانسوی اندره زیگفرید( Andre Siegfried  ) مطرح شد.

دانشمندان این رشته در این علم به سه جنبه از جغرافیای انتخابات پرداخته اند،1-جغرافیای رای گیری2-تاثیرجغرافیا در رای گیری3-رفتارکاندیداهای شرکت کننده.

کردستان ایران در واقع قسمتی از جغرافیای ایران است که در مناطق غربی و شمال غربی قرار گرفته است وشامل قسمت غربی استان آذربایجان غربی از شهر ماکو در شمالی ترین نقطه این استان شروع و با در بر گرفتن استان های کردستان،کرمانشاه وایلام درجنوبی ترین نقطه آن استان تا شهر دهلران ادامه پیدا می کند،البته قسمتی از کردها نیز در طول تاریخ به مناطق دیگر همانند خراسان،شمال وقزوین کوچ اجباری داده شده اند.

کردها در ایران پیرو دو مذهب تشیع و تسنن می باشند در حالیکه کردها در استان های آذربایجان غربی و کردستان بیشتر پیرو مذهب تسنن می باشند در استان های کرمانشاه و ایلام بیشتر شیعه مذهب می باشند،البته اقلیتی از کزدها درایران هم به یارسا و اهل حق معروف هستند که بیشتر درحوضه های رفتاری کردهای شیعه مذ هب قرار می گیرند.

آمار دقیقی از جمعیت کردهای ایران را نمی توان ارائه داد ولی تخمین زده می شود بین 8-7 میلیون کرد در ایران زندگی کند که در مساحتی بین 120-100 هزار کیلو مترمربع پراکننده شده اند.با نگاهی به نقشه جغرافیای ایران می بینیم که کردهای مستقر در مناطق شمالی کردستان ایران سنی مذهب وجنوبی ها شیعه مذهب می باشند در واقع کردهای تشیع به این دلیل که مناطق آنها در بین عراق و ایران در مسیر رفت وآمد بزرگان مذهب شیعه و پیروان آنها قرار داشتند به تدریج به این مذهب گرایش پیدا کردند ودر واقع مذهب به عنوان یک عامل تاثیر گذار در طول تاریخ بر روی رفتار هر کدام از کردهای شیعه و سنی تاثیر داشته است.

کردهای شیعه درایران به دلیل هم مذهب بودن با پیکره اصلی ایران همواره در طول تاریخ دارای کمترین میزان اصطکاک با حکومت های مرکزی بر سر مسائل مربوط به احراز هویت کردی بوده اند و رفتارهای مرکز گریز کمتری از خود نشان میدهند.در طول حکومت های مختلف در ایران همواره از آنها در مناصب مختلف دولتی استفاده شده است،ولی کردهای سنی مذهب کمترین منصبی از دوره صفوی در ایران نداشته اند و آنها به همین دلیل همیشه در فشار و خفقان بودند و به دلیل همین رفتارهای خشن حکومت ها در مرکز است که آنها مجبور به کاربرد روشهای سخت گیرانه جهت احقاق خواسته های خود بوده اند.در واقع عامل مذهب تفاوت ها و اختلاف نظرهایی را در بین کردهای سنی و شیعه در نگاه به مسئله کرد به وجود آورده است، از لحاظ فرهنگی نیز این دو تفاوت های زیادی با یکدیگر دارند، برخورد سخت از سوی حاکمان نسبت به کردهای سنی در طول تاریخ آنها را به یک پاشنه آشیل برای حکومت ها در دوره های مختلف در ایران تبدیل کرده است و همسایگان و قدرت های منطقه ای و جهانی همیشه از این نقطه ضعف ایران برای تضعیف امنیت ملی ایران استفاده کرده اند.

انتخابات سال 92 و رفتار کردها:

شرایط حاکم بر ایران در آستانه انتخابات نشان می دهد که سه طیف اصلی خواهان دستیابی به پست ریاست جمهوری در این دوره می باشند. اصول گرایان ، اصلاح طلب ها و احمدی نژادی ها

1-    اصول گرایان: شاید بتوان گفت این طیف از کاندیدا ها از بیشترین بخت برای پیروزی در انتخابات 92 برخورددار می باشند ولی کمترین محبوبیت را نیز در بین ایرانیان دارند، دلیل این تناقض موضوعی است که در آخر به آن خواهیم پرداخت. کاندیداهایی همانند قالیباف ، حداد عادل ، ولایتی و محسن رضایی و اصول گرایان دیگر در این طیف قرار می گیرند. در جغرافیای شیعه نشین کردستان ایران این طیف از کاندیداها از کمترین شانس برای کسب رای برخوردارند، در این منطقه کردهای شیعه همانند اکثر ایرانی ها اصول گرایان را عامل اکثر مشکلات و سختی های روزافزون سیاسی و اقتصادی در طول انقلاب ایران می دانند و در واقع اصول گرایان نیز بیش از آنکه بر روی افکار عمومی  مردم  خرهکار کنند ، بر سر نزدیک شدن به شخص رهبری با یکدیگر در رقابت هستند. بنابراین هیچ کدام از کاندیداهای اصول گرا نباید برای خود شانس ببیشتری نسبت به رقیب اصول گرا برای کسب رای در این منطقه قائل باشد.

کردهای سنی مذهب در شمال کردستان نیز همین نگاه را نسبت به اصول گرایان دارند، البته نسبت به تعدادی از کاندیداهای این طیف به دلایل سوابق تلخ تاریخی در مناطق کرد نشین از جمله دست داشتن برخی از آنها در ترور رهبران سیاسی کرد نگاه سخت گیرانه تری وجود دارد.

 در این میان محسن رضایی با مطرح کردن بحث فدرالی کردن جغرافیای سیاسی ایران در صورت اغنای افکار عمومی کردهای سنی مذهب می تواند شانس بهتری برای کسب آراء کردها برای خود قائل باشد.

2-    اصلاح طلب ها : اصلاح طلب ها در مناطق شیعه نشین کردستان همانند اکثر مناطق ایران از شانس بیشتری برای کسب رای واجدین شرایط برخوردارند. به واقع در جوامع شهری که گفتمان غالب در آنها مباجث سیاسی کلان و تسامح و جامعه مدنی می باشد اصلاح طلب ها در بین طبقات متوسط جامعه از اقبال بیشتری برای رای آوردن برخوردارند. البته باید به این نکته نیز اذعان کرد در این برهه زمانی تنها کسی که می تواند افکار عمومی این قشر از جامعه را بسیج کند و اعتماد آنها را جهت پیشبرد گفتمان اصطلاح طلبی جلب کند شخص آقای خاتمی می باشد. مردم در این مناطق اعتماد و شناخت چندانی نسبت به کاندیداهای درجه دوم اصلاح طلب ندارند.

کردها در شمال کردستان ایران به شدت پیگیر خواسته های محلی خاص خود می باشند . خواسته هایی که تفاوت بسیار زیادی با مناطق شیعه نشین کردی و سایر مناطق ایران دارد. کردها اصلاح طلب ها و شخص خاتمی را به عنوان یک جریان فکری که قائل به وارد کردن کردهای سنی در مقولات حکومتی می باشند قبول دارند. خاتمی در طول هشت سال ریاست جمهوری توانست بسیاری از خواسته های محلی کردهای سنی را برآورده کند. استفاده از مقامات کرد در  مدیریتهای محلی ، ایجاد فضای بازجهت فعالیت های سیاسی و مدنی و فرهنگی امید تازه ای به کردهای سنی برای پیگیری مسالمت آمیز خواسته های خود داد. همین موضوع باعث کاهش میزان حرکات مسلحانه در کردستان ایران و تغییر رفتار احزاب مسلح کرد در قبال حکومت ایران گردید . آنها نیز شخص خاتمی را به عنوان نماد اصلاح طلبی در ایران می شناسند و فقط با حضور او در انتخابات می توان امید به ورود کردهای سنی به پای صندوق های رای داشت.

3-    احمدی نژادی ها : گروه موسوم به احمدی نژادی ها در واقع همان کسانی هستند که از سال 84 پست ریاست جمهوری را در ایران در جریان یک بازی سیاسی به دست گرفتند و در سال 88 آن را با هزینه های بسیار تمدید کردند ولی رفته رفته با هوشمندی شخص رئیس جمهور و صرف کردن تمام دارایی های حاصل از فروش نفت و تقسیم آن در میان پایین ترین طبقه اجتماعی برای خود طرفدارانی پیدا کند . کردها در مناطق شیعه نشین نگاهی کاملا یکسان با دیگر مناطق ایران نسبت به این طیف از سیاسیون از خود نشان می دهند،در واقع این موقعیت اجتماعی و طبقه معیشت مردم است که تعین کننده است.کردهایی که در مناطق روستایی و فقیرنشین شهری که در دهک های پایین جامعه قرار می گیرند حتما جهت دریافت یارانه های نقدی و حتی امید به افزایش آن بدون در نظر گرفتن عواقب ویرانگر پرداخت بی هدف این کمک ها رای خود را به نفع این گروه به صندوق ها خواهند ریخت، ولی باید گفت که این شخصیت منحصر به فرد احمدی نژاد است که بیشتر مورد توجه این قشر از جامعه می باشد و بدون حضور ایشان مطمئنا شخص رحیم مشائی به عنوان پدر معنوی این جریان است که مورد توجه همگان خواهد بود و در غیات آقای مشایی طرفداران این طیف نیز  گرایش خود را به سمت و سویی دیگر و یا عدم شرکت در انتخابات تغییر خواهند داد.

کردها در مناطق سنی نشین علاوه بر در نظر گرفتن کمک های نقدی دولت در میان اقشار پایین جامعه یک  نوع نگااه سیاسی نیز نسبت به شخص رئیس جمهور و حلقه همراه ایشان دارند. با توجه به اینکه اکثر افراد تشکیل دهنده حلقه اصلی این طیف دوستان و همراهان دوران جنگ در کردستان ایران بوده اند ، به طور حتم به دلایل جنایاتی که در آن روزگار توسط نیروهای امنیتی در کردستان شکل گرفت بر  میزان محبوبیت آنها در بین تمام اقشار مختلف مردم نیز تاثیر منفی به جا خواهد گذاشت.

نتیجه : مردم در کردستان ایران با توجه به موقعیت جغرافیای خود بر دو مذهب تسنن و تشیع می باشند.در حالیکه مطالبات کردهای شیعه اکثرا تابع خواسته های مطرح در سطح ملی می باشند ، کردهای سنی مذهب اکثرا بیان و پیگیری خواسته های محلی را بر مطالبات ملی ترجیح می دهند.انتخابات سال 92 در حالی در آستانه برگزاری می باشد که کاندیداهای حاضر به دنبال پالس های مثبت از سوی شخص رهبری می باشند.این در حالی است که ایشان نیز در فکر حفظ جایگاه خویش به بررسی سیا ستهای خود و گروه امنیتی اطراف خود می پردازد، ایشان به دلیل مسائل پیش آمده در انتخابات قبلی و مشکلات ریاست جمهوری فعلی و مسائل و مشکلات داخلی و خارجی نسخه خاص خود را در جیب دارد، در اصل ایشان هیچ اعتمادی به اصلاح طلب ها و احمدی نژادی ها نداشته و فقط یک نفر از اصول گرایان که از قبل برای ایشان معلوم و مشخص می باشد به عنوان رئیس جمهور بعدی انتخاب خواهد شد. سیاست ایشان در واقع به این شکل است که با ایجاد رعب و وحشت در دل رهبران اصلاح طلب و مخصوصا خاتمی مانع از حضور ایشان در صحنه انتخابات شود و با آوردن کاندیداهای درجه دوم از این طیف همانند روحانی و عارف ، فقط جهت گرم کردن تنور انتخابات و نه پیروزی، حداکثر استفاده را ازاین شرایط ببرد تا با عدم پبروزی نامزدهای این طیف ،نداشتن محبوبیت این گروه را در بین مردم به آنها اثبات کند. در مورد گروه احمدی نژادی ها نیز با وجود تمامی تهدید های شخص  رئیس جمهور، رهبر به هیچ عنوان اجازه تایید صلاحیت به مشایی نخواهد داد و با ورود درجه دومهای این طیف مانند لنکرانی و نیک زاد ، پرونده آنها را نیز خواهد بست،در این بین رهبر می خواهد کسی از اصول گرایان را برای این پست انتخاب کند و چه بسا این شخص برای این ماموریت از مدت ها قبل انتخاب شده و حتی تمامی توافقات لازمه نیز با ایشان صورت گرفته باشد. تجربیات گذشته رهبر به او نشان داده است که رئیس جمهوری های قبلی هر کدام به نوعی در صدد تضییغ جایگاه رهبری بودند و خدشه هایی را متوجه جایگاه ایشان کرده اند و همان طوری که اطرافیان رهبری در روزهای گذشته اعلام کرده اند پست ریاست جمهوری به کسی خواهد رسید که بیشترین هماهنگی را با رهبری داشته باشد. در این میان کردها نیز با توجه به موقعیت های جغرافیایی ، مذهبی و اجتماعی نگاه خاص خود را نسبت به انتخابات دارند. خاتمی ، مشایی و محسن رضایی ، کسانی هستند که به ترتیب دارای بیشترین شانس برای کسب آراء کردها خواهند بود ولی با سیاست های که رهبر در پیش گرفته نباید امید چندانی به استقبال کردها از انتخابات پیش رو داشت و به خصوص در مورد مناطق سنی نشین کردستان باید شاهد دور تازه ای از فضای خشونت ،دستگیری و اعدام به دلیل بسته شدن کوچکترین روزنه های امید به وجود یک فضای مسالمت آمیز در بیان خواسته های مدنی باشیم و دستگیری روزنامه نگاران و فعا لین  مدنی کرد در آستانه انتخابات در همین چارچوب قابل تامل می باشد.