دیلیمان عبدالقادر: عشیره گرایی بلای جان سیاست کُردها
دیلیمان عبدالقادر، پژوهشگر مسائل کردها معتقد است رویکرد عشیره گرایانه احزاب کرد از جمله در اقلیم کردستان باعث شده که کردها در سیاست دستاورد ملموسی نداشته باشند و همیشه درگیر اختلافات باشند. وی معتقد است پس از پیروزی رجب طیب اردوغان در انتخابات ترکیه تعقیب و گریز کردها در سوریه و عراق بیشتر خواهد بود.
کردها
کردها فرصت مشارکت در جنگ با داعش را توسط ائتلاف ضدداعش پیدا کردند. وضعیت جدید فرصت هایی را نیز برای خودنمایی نیروهای سیاسی و نظامی کرد در عراق و سوریه و نیز گروههای وابسته به پ.ک.ک فراهم کرد. آنها امیدوار بودند پس از مشارکت در جنگ با داعش و به عنوان پاداش غرب، به آنچه که می خواستند برسند و آن ایجاد منطقه خودمختار و فدرالی در سوریه و تاسیس کیان مستقل توسط کردهای عراق بود. اما دو عامل مانع از تحقق خواسته کردها حداقل تا این لحظه شده است: اصرار ترکیه بر پاک کردن مرزهایش از وجود نیروهای کرد سوریه و ترکیه و مخالفت جهانی با برگزاری رفراندوم در اقلیم کردستان که کردهای عراق آن را زمینه اعلام استقلال کرده بودند. خبرگزاری کردپرس برای بررسی مسائل کردها در منطقه، این مسائل را با کارشناسان کرد و غربی در میان گذاشته است تا نظر کارشناسان را در مورد چنین مسائلی با خوانندگان خبرگزاری به اشتراک بگذارد. این بار سراغ دیلیمان عبدالقادر، پژوهشگر کرد متولد کرکوک و ساکن آمریکا رفته ایم که ارتباط نزدیکی با محافل سیاسی آمریکا دارد.
عبدالقادر یکی از مهم ترین عوامل دست نیافتن کردها بویژه در عراق را به مقاصد خود تسلط عشیره و خاندان بر سیاست در کردستان عراق می داند و معتقد است کشورهای جهان تا زمانی که کردها نتوانند به خانه خود نظم دهند شنونده خوبی برای خواسته های کردها نخواهند بود. وی در مورد وضعیت کردها در سوریه و ترکیه گفت: کردهای سوریه بهتر است با میانجیگری روسیه با دولت مرکزی مذاکره کنند. اما وی معتقد است با پیروزی اخیر اردوغان در انتخابات ترکیه کردهای این کشور و دیگر کشورها مانند سوریه مورد تعقیب و گریز بیشتری قرار خواهند گرفت.
متن کامل مصاحبه خبرگزاری کردپرس با دیلیمان عبدالقادر:
کردپرس: بشار اسد اخیرا در دو مصاحبه به تمایل دمشق برای مذاکره با کردها و نیروهای دموکراتیک سوریه اشاره کرده است اما گفته در صورت عدم پاسخ کردها به دمشق برای خروج از مناطق شمالی با زور مواجه خواهند شد. کردها نیز برای مذاکره با دولت مرکزی ابراز تمایل کرده اند. آیا امکان توافق دو طرف بر سر وضعیت مناطق تحت کنترل کردهای سوریه وجود دارد؟ آیا کردها می تواند بر اساس چنین توافقی مناطق تحت کنترل خود را داشته باشند؟
دیلیمان عبدالقادر: با توجه به این که نیروهای کرد سوریه از سوی ائتلاف بین المللی حمایت می شوند، بشار اسد در موقعیتی نیست از نیروهای دموکراتیک سوریه که توسط کردها اداره می شود درخواستی داشته باشد. بشار اسد می خواهد بداند که آیا کردها او را به عنوان یک عامل مشروع به رسمیت می شناسند. از سوی دیگر، کردها از همان ابتدا رویکردی عملگرا نسبت به دولت بشار اسد اتخاذ کرده اند. اگر مذاکره با دولت سوریه به نفع کردها و مناطق کردنشین باشد، باید کردها مذاکره با دمشق را بپذیرند البته باید روسیه در مورد وجود منطقه خودمختار روژاوا در سوریه به کردها تضمین بدهد. اما یک چیز کاملا روشن است و آن این که سوریه همانطور که بشار اسد امیدوار است به قبل از 2011 بازنخواهد گشت؛ این مسئله غیرواقع گرایانه است.
کردپرس: با توجه به اتفاقات عفرین و منبج، آیا می توان گفت که هم روسیه و هم آمریکا کردها را فروخته و آنها را تنها گذاشتند؟
دیلیمان عبدالقادر: بله، مطمئنا روسیه کردها را فروخت. قبل از حمله ترکیه به منطقه کردنشین عفرین در 20 ژانویه 2018، نیروهای روسیه در عفرین حضور داشتند و این کشور بر آسمان این منطقه کنترل داشت. بنابر این، این روسیه بود که به ترکیه برای حمله به عفرین چراغ سبز نشان داد. اما ایالات متحده نفوذ کمی در عفرین داشت به هرحال، آنها مطمئنا می توانستند اقدام بیشتری در مورد ترکیه که متحد عضو ناتوی آنهاست، انجام دهند اما همانطور که می دانید ترکیه متحد پردردسری نه فقط برای آمریکا بلکه برای همه متحدان این کشور است.
کردپرس: ترکیه بارها نسبت به تصرف دیگر مناطق کردنشین سوریه و نیز کوهستان قندیل تهدید کرده است، تا چه حد این تهدیدها شدنی است؟
دیلیمان عبدالقادر: خیر، تصرف این مناطق از سوی ترکیه شدنی نیست. اقدام ترکیه در عفرین غیرقانونی بوده وباید این مسئله به حالت اول بازگردد. بیش از این به ترکیه اجازه داده نخواهد شد که چنین اقدامات غیرقانونی را تکرار کند فارغ از این که دولت ترکیه چه قدر در این باره مصر باشد. سوریه دارای یک حاکمیت مستقل است و هر گونه اقدمی از سوی ترکیه در جهت ضمیمه کردن بخشی از آن، کردها، روسیه و دمشق و احتمالا ایران را به هم نزدیکتر خواهد کرد. این مسئله در مورد قندیل نیز صادق است. تهاجم ترکیه اقدامی غیرقانونی در ورود به عراق و اقلیم کردستان است. با این که مسعود بارزانی و حزب دموکرات و ترکیه برای ورود ارتش ترکیه به این منطقه در جهت مقابله با پ.ک.ک با هم مشارکت داشته اند دولت اقلیم کردستان آن را تایید نکرده است. پارلمان اقلیم کردستان جلسه ای برگزار نکرده تا این مسئله را بررسی کند. اقدامات اخیر فقط تصمیم حزب دموکرات در مورد اجازه دادن به ارتش ترکیه برای ورود به اقلیم کردستان، ایجاد پایگاه نظامی و بمباران این مناطق بوده است.
کردپرس: تاثیر پیروزی رجب طیب اردوغان بر سرنوشت کردها سوریه چه خواهد بود؟
دیلیمان عبدالقادر: رجب طیب اردوغان که نهادهای ترکیه بعد از کودتای نظامی و حتی سالها قبل از آن در خدمت او بودند در انتخابات پیروز شده است. وی مجبور است دل هواداران افراطی و ناسیونالیست ترکیه را به دست آورد و هدف راحت و آسان در این راستا کردها هستند. بنابر این کردها هم در ترکیه، هم در سوریه و هم عراق بیشتر هدف قرار خواهند گرفت.
کردپرس: آیا کردهای سوریه می توانند کنترل خود را بر مناطقی که اکنون در اختیار دارند حفظ کنند؟
دیلیمان عبدالقادر: بله، اما به این معنی نیست که آنها قادر خواهند بود تمام مناطقی را که اکنون در اختیار دارند حفظ کنند. آنها می توانند در مورد مناطقی که در اختیار دارند مذاکره کنند. تصمیم فاجعه بار مسعود بارزانی منجر به برگزاری رفراندوم شد در حالی که این فرصت را داشت که در مورد مناطق مرود مناقشه که در کنترل وی بود مذاکره کند اما حزبش تصمیم گرفت در مورد همه مناطق و از جمله کرکوک قمار کند و 51 درصد از خاک اقلیم کردستان را که بیشتر از 40 درصدی بود که پیشمرگ ها در جریان مبارزه با داعش به دست آورده بودند از دست بدهد.
کردپرس: به نظر شما به عنوان کارشناس مسائل کردها، ارتباط مستقیمی میان پ.ک.ک و نیروهای کرد سوریه موسوم به YPG وجود دارد؟
دیلیمان عبدالقادر: با توجه به جمعیت 3 میلیونی کردها در سوریه و حدود 20 میلیونی آنها در ترکیه، داشتن احساس مسئولیت در قبال یکدیگر در دو طرف مرز آن هم در مقابل کشوری مانند ترکیه که از مسئله کردها بیم دارد غیرقانونی نیست.
کردپرس: به نظر شما کردها بعد از برگزاری رفراندوم و انتخابات اخیر در عراق تضعیف شده اند؟
دیلیمان عبدالقادر: کردها بعد از برگزاری رفراندوم و انتخابات اخیر نسبت به گذشته بسیار ضعیف تر شده اند. تمام مشکلاتی که از می 2017 تاکنون برای کردهای عراق پیش آمده نتیجه شکست رفراندوم است(که در 25 سپتامبر 2017 برگزار شد.)
کردپرس: آیا کردها در عراق، سوریه و ترکیه می توانند مشکلاتشان را با دولت های مرکزی بدون کمک گرفتن از کشورهای خارج از جمله آمریکا حل کنند؟
دیلیمان عبدالقادر: این مسئله ایده آلی است اما خیر نمی توانند. بهتر است کردها با کنار گذاشتن اختلافات، نظم را در خانه و بدون دخالت خارجی ها بر قرار کنند زیرا کشورهای خارجی مانند آمریکا و روسیه منافع خودشان را دارند و آن را دنبال می کنند. اما با توجه به عشیره گرایی موجود در مناطق کردنشین، آنها نمی توانند اختلافاتشان را حل کنند و هیچ کشوری به آنها برای متحد شدن کمک نخواهد کرد. همچنین متحد شدن کردها به نفع هیچ کس نیست زیرا حفظ وضعیت موجود را با اختلال روبه رو می کند. بنابر این، بهتر است کردها ابتدا به احل اختلافات میان خود بپردازند و به کشورهای خارجی اجازه دخالت ندهند.
کردپرس: پیش بینی می شد که آراء احزاب حاکم در اقلیم کردستان در انتخابات عراق کاهش یابد و احزابی مانند ائتلاف برای عدالت و دموکراسی کرسیهای زیادی به دست بیاورند. اما نتیجه عکس شد و حزب تازه تاسیس برهم صالح و نیز جنبش تغییر انتظارها را برآورده نکردند، چرا؟
دیلیمان عبدالقادر: دو حزب حاکم تقلب کرده و در نتیجه انتخابات دست بردند. این مسئل به اثبات رسیده است. اما احزاب اپوزیسیون که به آن اشاره کردید( مانند احزاب حاکم) مسلح نیستند تا با استفاده از حربه تهدید برنامه ههای مورد نظر خود را به پیش ببرند. اما دوباره تاکید می کنم که در این انتخابات پارلمانی عراق، در اقلیم کردستان تقلب صورت گرفت و با شمارش دستی آراء، تاثیر آن را خواهیم دید.
کردپرس: آیا کردهای عراق در آینده می توانند با استناد به نتیجه 92 درصدی آری به رفراندوم برای تاسیس یک کیان مستقل اقدام کنند؟
دیلیمان عبدالقادر: خیر، در واقع، نتیجه رفراندوم بسیار ضعیف بود. درست است که بیش از 92 درصد به رفراندوم آری گفتند اما ما واقعا نمی دانیم که چند درصد در این رفراندوم مشارکت کردند. نرخ مشاکرت در آن پایین بود. تخمین زده شده که حدود 70 درصد از کردهای عراق در این رفراندوم مشارکت کردند اما من رقم های کمتر از 60 درصد را دیده ام. مسئله دیگر، اگر رفراندوم برای استقلال نبود پس برای چه برگزار شد؟ رهبران حزب دموکرات خارج از مرزها تاکید می کردند که رفراندوم برای استقلال نبوده است. آنها می بایست آن را صرفا یک نظرسنجی خوانده و خود را از این آشوب ها حفظ می کردند.
کردپرس: هر از گاهی گزارشهایی درباره وجود اختلافات داخلی میان دو حزب حاکم اتحادیه میهنی و دموکرات کردستان در اقلیم کردستان شنیده می شود، البته این گزارش ها درباره اتحادیه میهنی بیشتر شنیده می شود تا چه حد این اختلافات جدی است؟
دیلیمان عبدالقادر: آنها بیشتر در مورد منافع عشیره ای خودشان نگران هستند نه مردم عادی. مردم عادی از این که این احزاب بوسیله اختلافات تضعیف شوند خوشحال می شوند. آنها می خواهند اقلیم کردستان به منطقه ای دموکراتیک تبدیل شود تا به جای اتکا به فامیل سالاری بر نهادهای قانونی متکی باشد.
کردپرس: بارها صحبت از اجرای برنامه هایی برای ایجاد اصلاحات در نهادهایی مانند وزارت پیشمرگ یا نهادهای اقتصادی و آموزشی در اقلیم کردستان شده است اما نتیجه ای در بر نداشته، علت را در چه می دانید؟
دیلیمان عبدالقادر: سرچشمه همه این مشکلات حاکمیت خاندان ها در اقلیم کردستان است. همه مشکلات با ایجاد اصلاحات از بالا به پایین حل خواهد شد.
کردپرس: بسیاری بر این عقیده هستند که علت سقوط عفرین خیانت آمریکا و روسیه به کردها و تنها گذاشتن آنها از سوی این دو ابرقدرت بود.چرا؟
دیلیمان عبدالقادر: سوریه به یک کشور پرآشوب تبدیل شده بود و اگر قدرت های غربی دخالت می کردند، احتمالا درگیری مستقیم میان روسیه و یکی از شرکای ناتو اتفاق می افتاد. مطمئن نیستم اما معتقدم که اگر کردها زمینه حضور یک قدرت غربی را در عفرین فراهم می کردند، حضور این قدرت غربی باعث عقب نشستن ترکها می شد شبیه آنچه که در منبج اتفاق افتاده است.
کردپرس: همیشه این سوال مطح می شود که آیا کردهای عراق بالاخره صاحب کیان مستقل خواهند شد یا نه؟
دیلیمان عبدالقادر: بله این امر ممکن بوده و فقط رویا نیست. اما واقعیت این است که جهان منتظر است که کردها اول در خانه نظم و اتحاد ایجاد کنند. استقلال فقط از این طریق به دست می آید و لاغیر.