راه کار سرنگونی رژیم اسلامی در ایران چیست؟ نبرد نافرمانی یا صدور بیانیه های "۱۴ معصوم"
انشا نویسی های تکراری و پر از تناقض، در مدح و ثنای اتحاد و اتفاق، زمینه تازه ای یافته است تا در پرتو بیانیه هائی که از درون مرز صادر میشوند، با انرژی بیشتری اَرزومند این شوند که مردم ناراضی درون مرز با اعلامیه ای به خیابانها بریزند و رژیم را به زیر بکشند. کار بیانیه های "۱۴ معصوم"به برون مرز هم کشیده شده است و چرا که نه؟ جمع نویسندگان، پژوهشگران، شاعران، مترجمان، طنز پردازان و بازیگران برون مرز تشنه چنین زمینه هائی بوده و هستند که با تکیه بر اَن بتوانند با صدور بیانیه ای و بیانیه هائی مردم ایران را قادر به این سازند که از کنار رژیم جنایتکار اسلامی "عبور"کنند و به دموکراسی برسند. مایه اش کلامیست و بیانی و بیانیه ای. و اَنهم نه هر بیانیه ای، بیانیه های ۱۴ معصومی!
کارها جدی که مطرح میشود، برخورد بیانیه نویسان ما سکوت و نادیده گرفتن پیشنهادات و راه کار های عملی است. چرا که از "عبور"از کنار رژیم اسلامی با بیانیه های ۱۴ نفری بینهایت از راه کاری چون نبرد نافرمانی برای سرنگونی رژیم اسلامی ساده تر است.
خوشبختانه بنظر میرسد که مردم درون مرزهشیار شده اند و حداقل از خیل ما "فرهیختگان"هشیارترند! میتوان از اَنان اَموخت و بجای هلهله و شادی های بدون محتوی، کمی در کار مشکل ولی ممکن براندازی رژیم اسلامی تامل کرد.
باید به اَموزش و ترویج راه کاری پرداخت که میتواند فعالان درون مرز را در راه سازمان دادن به مبارزات خود بخودی مردم ایران توانمند سازد، اَنها را هدف مند کند، و استراتژی بزرگ فروپاشی رژیم اسلامی را طراحی کند. چه خوب میبود اگر فرهیختگان برون مرز حداقل دریابند که صدور بیانیه در حالیکه مبارزات درون ایران هنوز به تشکیلات و سازمان دهی مناسب خود نرسیده است، میتواند سد راه اَنان بشود. اگر حتی به میزان کمک از این نوع مبارزه که مردم ایران پیشه خود ساختها اند اَگاهی داشته باشیم میدانستیم که در دورانی که این مبارزات شکل سازمان یافته و فراگیر پیدا نکرده است، هیچ فرد و گروهی که کار را جدی گرفته باشد نام و نامهای خود را در اختیار دشمنان جنایتکارشان نخواهند گذاشت.
راه کار سرنگونی رژیم اسلامی، نافرمانی مدنی است. باید فلسفه اَن را یاد گرفت. دریافت که بر چه اساسی استوار است و سپس رمز و راز اَن را بعنوان یک فن، فن مبارزه، یاد گرفت و یاد داد و توانست با تلفیق با شرایط فعلی حاکم بر مملکتمان، اَنرا بدرستی بکار گرفت. به دوستانی که این نوشته را میخوانند توصیه میکنم که حداقل چند صفحه از کتاب "از دیکتاتوری تا دموکراسی"را که به فارسی ترجمه شده و در سایت "مهر"موجود است بخوانند (۱). مطمئن هستم که اگر چنین کنید، کمی در مورد اَن اندیشه کنید و درجه امکان موفقیت اَنرا با دیگر روشهای مقایسه کنید، شما نیز جذب این ایده خواهید شد، و شما هم چون من به این امید باور خواهید کرد که برای نجات از سلطه ستم در مملکت ما راهی هست. باید اَن را اَموخت.
من در این مورد بسیار گفته و نوشته ام. نوشته ها را میتوان در سایت مهر به فارسی و انگلیسی مرور کرد. در نوشته دیگری سعی میکنم که به ساده ترین شکل ممکن این راه کار را تشریح کرده و باری دیگر به قضاوت شما بگذارم. منتها شاید بد نباشد که قبل از پرداختم مجدد به اینکه چرا نبرد نافرمانی راه سرنگونی رژیم اسلامی در ایران است شما را در جریان مصاحبه هائی بگذارم که سالها پیش (۱۵ و ۱۸ فوریه ۲۰۰۵) در دورانی که مسئله رفراندم در ایران ورد زبان برون مرزیان بود به نمایندگی از طرف گروه "مهر"با پروفسور جین شارپ (۲)، متخصص مبارزات بدور از خشونت انجام دادم. متاسفانه او سال گذشته در گذشت ولی تلاش های همکارانش در موسسه اَلبرت انیشتن همچنان ادامه دارد.
شارپ دارای درجه دکترای فلسفه در رشته تئوری سیاسی و استاد دانشگاه ماساچوست امریکا و عضو برجسته موسسه اَلبرت انیشتن در بوستن بود. او دهها سال از عمر خویش را صرف مدون کردن تئوری و عمل مبارزات بدور از خشونت کرد و مرکز موجود در موسسه اَلبرت انیشتن را تماما به تحقیق در مورد این امر اختصاس داد. شارپ کتابهای متعدد و صدها مقاله در مورد نافرمانی مدنی نوشته است و کتابهای او به ۲۲ زبان ترجمه شده است. ما در گروه مهر، با کسب حق ترجمه اَثار دکتر شارپ، دو کتاب او را به فارسی ترجمه کردیم. کتاب دیگری نیز توسط موسسه اَلبرت انیشتن به فارسی ترجمه شده است. ترجمه ها در سایت مهر موجود است (۳) .
طی این دو مصاحبه مقوله رفراندم نیز مورد بحث قرار گرفت و بد نخواهد بود که ببینید از نظر او، رفراندم از جنس مذاکره هست و در هیچ فرم و شکلی، جائی در سلسله مراتب نافرمانیهای مدنی و مبارزات بدور از خشونت ندارد. با این خیال خوش که ما بزودی از مرز حرف و مصاحبه و نظایر اَن در اَمده و به عمل خواهیم پرداخت، این مصاحبه که نوار اَن بزبان انگلیسی موجود است، هیچ جائی منتشر نشد.
مصاحبه با جین شارپ:
مهر: از اینکه دعوت ما را برای انجام این مصاحبه پذیرفته اید سپاسگزارم. سهم شما در درک و کاربرد مبارات بدوراز خشونت مافوق تصور است. تلاش شما برای بسیاری ازعاشقان اَزادی و جنبش های اَزادی خواهانه که در سراسر دنیا منجمله ایران با دیکتاتور ها در نبردند ایجاد امید بسیار کرده است.
ما سعی داریم که فلسفه و روشهای مبارزه غیر خشونت اَمیز را یاد بگیریم و اَموخته ها را با ایرانیان درون مرز در میان بگذاریم. اَنها تا بحال استقبال خوبی کرده اند و هسته هائی برای مطالعه مبارزه غیر خشونت اَمیز بر اساس نوشته های شما و تطبیق اَن با شرایط ایران تشکیل شده است. من شخصا افتخار میکنم که خودم را یکی از شاگردان شما بدانم.
۱- مهر:
به ما بگوئید که چگونه شد که درگیراینکار و تحقیق بر روی مسئله ای که نسبتا غیر شناخته شده و غیر محبوب است شدید؟
شارپ:
اَیا ۲۴ ساعت وقت برای توضیح من دارید؟ اگربخواهم داستان را خلاصه کنم باید بگویم که این به سالهای ۱۹۴۰ و اوائل ۱۹۴۱ بر میگردد که من یک دانشجو بودم. زمانی که دوران استعمار اروپا، .تبعیض نژادی در امریکا، سلطه رژیم نازی دراَ لمان و استالین در شوروی بود و دوره بمب اتمی و همه اینها پدیده های جدیدی بودند. کاملا واضح بود که روشهای خشونت اَمیز موفقیت امیز نبوده اند و احتیاج به روش جدیدی برای مقابله با تعرض وجود دارد. اینها همه نشان از این داشت که باید کاری انجام داد.
اندیشه من بر سر این مسائل منجر به این شد که روشهائی هستند که که اگر چه ساده نیستند اما محاسن بسیاری در مقایسه با روشهای خشونت اَمیز دارند. من اَغاز به مطالعه کردم و اندیشه در این امر که چگونه میتوان این روش را بصورت موثرتری بکار گرفت.
۲- مهر:
دلیل اصلی که باید این متد را و نه روش خشونت اَمیزرا بکار گرفت چه هست؟ اَیا مسائل اخلاقی تعیین کننده هستند؟ اَیا ترس از تلافی و عکس العمل خشونت اَمیز دیکتاتور ها دلیل اَنست و یا اینکه علت اینست که این روش موثر تریست و شانس بیشتری برای موفقیت دارد؟
شارپ
دلیل اصلی اینست که این روش میتواند از روشهای خشونت اَمیز موثر تر باشد. سرکوب گران همیشه برای اعمال خشونت دست بالا را دارند و ابزار بیشتری نیز در اختیار انها هست تا سلطه خود را حفظ کنند. مردم عادی به این ابزار دسترسی ندارند و اگر هم داشتند مبارزه اَنها به برخورد خونینی تبدیل میشد که نهایتا به نفع قدرت موجود خاتمه می یافت. پس بهترست که این روش را تجربه کرد و دید چگونه میتوان ان را در اَینده توسعه داد.
۳- مهر:
من فکر میکنم که فقدان درک درست از مبارزات غیر خشونت اَمیز در میان هواداران این روش، احتمالا بزرگترین دشمن اَن باشد. بعضی افراد فکر میکنند که تنها اعلام اینکه مدافع مبارزات غیر خشونت اَمیزهستند و تکرار اَن بعنوان یک شعار، کافی خواهد بود. متاسفانه، این امر در میان ایرانیان نیز دیده میشود. عده ای مدام در باره مبارزات غیرخشونت اَمیز حرف میزنند ولی سعی در یادگیری اَن نمی کنند.
شارپ:
من با شما موافقم. بعضی ها میگویند بگذارید اهل صلح و دوستی و عشق باشیم و همه چیز خوب خواهد شد. این حرف اساسا بی ربط است. این ابزار مبارزه ایست که شما باید کار برد انرا بدقت یاد بگیرید و گرنه پیروز نخواهید شد. و اگر یاد بگیرید که اَنرا چگونه بدقت اعمال کنید و استراتژی لازم برای موثر بودن اَنرا پی بریزید، اَنوقت شانس بسیاری برای موفقیت دارید.
۴- مهر:
وقتیکه ما در مورد مبارزات غیر خشونت اَمیز صحبت میکنیم، مردم ما را به چالش میخوانند و سئوال میکنند که چگونه میخواهید با رژیم سفاکی چون رژیم اسلامی با این روش بجنگید؟ من شخصا این سئوال را وچالش را به خودشان بر میگردانم. به آنان یاد آوری میکنم که این رژیم به پیشرفته ترین سلاحها مسلح است و به سلاح های اتمی هم دسترسی دارد و بعد از آنان می پرسم که شما چگونه میخواهید با این رژیم بجنگید؟ به من نشان دهید که روش شما موثر تر است و من به شما ملحق خواهم شد. و اینچنین است که انها را به چالش میطلبم.
پاسخ شما به چنین چالش هائی جیست؟
شارپ:
با شما موافقم. مردم اعتقاد بچه گانه ای دارند مبنی بر اینکه روشهای خشونت اَمیز قوی تر و موثر تر هستند، بدون اینکه هیج دلیل و شاهدی داشته باشند. مبارزات بدور از خشونت تاریخ طولانی دارند و در موارد خاصی و حتی در شرایط حاد موفقیت اَمیز هم بوده اند. بعنوان مثال .مقاومت در کشورهای تحت اشغال نازیها و مبارزات در کشورهای کمونیستی و اَنچه در لهستان، برلین و آلمان در دفاع از کلیمیان گذشت، و نمونه های بسیار دیگری را میتوان نام برد. مردم باید این شواهد تاریخی را بیاموزند و در یابند که چگونه میتوان از این نمونه های تاریخی استفاده کرد تا احتیاجات مملکت خودشان را براَورده کنند.
۵ مهر:
توصیه شما به کسانی که به یادگیری مبارزات غیر خشونت اَمیز علاقه دارند چیست؟ چه باید بکنند؟ چگونه باید شروع کنند؟ لطفا مراحلی را که باید طی کرد توضیح دهید.
شارپ:
باید از اَموزش شروع کرد. از مطالعه قدم به قدم. نباید بر این اساس اَغاز کرد که همه جوابها را داریم. نمیتوان این ایده را امروز گرفت و فردا اقدام به عمل کرد. یک پروسه روشنفکری در میان است که طی اَن باید یاد گرفت و ارزیابی کرد که چگونه این روش میتواند به فرم موثر تری برای حل مسئله ای خاص مورد استفاده قرار گیرد.
۶- مهر:
بنظر میرسد که اگر مبارزات نافرمانی قرار باشد به موفقیت برسند، باید قادر باشند برای دیکتاتوری موجود، یک بدیل دموکراتیک از درون خود تولید کنند. اگر چنین پنداری درست است، ممکن شما توضیح دهید که تحقق این امرچگونه خواهد بود؟
شارپ:
به عقیده من این درست است. مردم اغلب اینکار را نمی کنند. بعضی اوقات حالتهائی وجود داشته که مبارزات بر اساس نافرمانی موفقیت اَمیز بوده اند اما مردم بدیل دیگر حکومتی را ایجاد نکرده اند. نهادهای دموکراتیک را تشکیل نداده اند و گروه های جدیدی را که خیال برپائی دیکتاتوریهای جدیدی را داشته اند زیر نظر نگرفته اند. بهمین دلیل بتدریج و گاه هم به سرعت، اداره امور بدست گروه های غیر دموکرتیک افتاده که خواستشان این بوده که خود را جانشین رژیم سابق بکنند. این امر بسیارخطرناکی هست. در این رابطه دو نکته حائز اهمیت است.
اول توسعه یک نهاد قوی دموکراتیک و فعال است که از دست اَوردهای جنبش غیر خشونت اَمیز دفاع کند. دوم اینکه مردم به نحوی روشهای غیر خشونت اَمیز را یاد بگیرند که نگذارند گروه های دیگر مسلط بر جنبش بشوند و رژیم غیر دموکراتیک خود را برپا کنند.
۷- مهر:
اَیا تشکیل دولت موازی ونهادهای موازی نقشی در جلوگیری از به سر کار اَمدن نیروهای غیر دموکراتیک دارند و به اَن مربوط میشوند؟
شارپ
دولت موازی و یا دولت خارج از نفوذ رژیم نظیر جنبش همبستگی در لهستان بسیار حائز اهمیت است. در لهستان انواع اتحادیه های غیر قانونی را ایجاد کردند. دانشجویان و کشاورزان و بقیه هم بطور مشابه رفتار کردند. این پایه های قوی سیستمی را تشکیل داد که جلوی ادامه دیکتاتوری حاکم را گرفت و مبنای یک دموکراسی را پایه نهاد. این فقط یک نمونه بود.
۸- مهر
شما در مصاحبه ای که با متا اسپنسر داشتید گفتید که افراد نظامی شما را بهتر از مردم صلح جو درک می کنند؟ چرا اینچنین است؟
شارپ
معمولا اینچنین است. مردم اهل صلح، معمولا اهمیت منازعه را درک نمیکنند. موضوعاتی هستند که بر سر اَنها نباید سازش کرد.
باید ابزار انجام یک مبارزه را بدست اَورد. افراد نظامی این مسئله را خوب درک میکنند. گروه های صلح جو انواع مختلفی هستند. بعضی ها بسیار د وست داشتنی و شجاع هستند. ولی بسیاری هم هستند که درک درستی از ارزشهای مبارزات غیر خشونت اَمیز ندارند. و وقتیکه شما دلیل مناسبی برای مقابله با دیکتاتورها نداشته باشید معمولا نهایتا به خشونت رو خواهید اَورد. بنابراین مهم است که واقعیت ها مشخص شود که شما بتوانید بین روشهای بدور از خشونت و خشونت اَمیز یکی را انتخاب کنید .
۹- مهر:
من بر اساس اَموخته های خود میتوانم ببینم که چگونه ما میتوانیم استراتزی مبارزات را تدوین کنیم و اَنرا تا دورانی که رژیم را کاملا متزلزل کند پیش ببریم. منتها هنوز این احساس را ندارم که رژیمی چون رژیم اسلامی چگونه در هم پاشیده شده و سرنگون خواهد شد. البته ما سرنگونی رژیم هائی چون اَلمان شرقی در سال ۱۹۹۰ و حتی رژیم سلطنتی را در ۱۹۷۹ در ایران دیده ایم ولی سرشت متفاوت رژیم موجود و درجه بیرحمی اَن و تمایلش به حفظ قدرت تا اَخرین قطره خون، شرایط متفاوتی را ایجاد میکند.
اَیا نوعی حرکت مسلحانه توسط افراد درون جنبش غیر مسلحانه میتواند کار را تمام کند؟ من میدانم که توصیه شما این بوده است که ما باید به اسلحه خود که نافرمانی مدنی باشد، بچسبیم ولی معهذا مایلم توضیح شما را بشنوم.
شارپ:
من در مورد شرایط ایران اَگاهی ندارم، اما میدانم که اگر پاره ای از گروهها در میان مبارزات غیر خشونت اَمیز به خشونت رو آورند، به دیکتاتوری کمک کرده اند. این عمل برای رژیم حمایت جلب میکند. سربازان و نظامیان جنبش را در هم خواهند شکست. در بسیاری از کشورهائی که رژیم های دیکتاتوری داشته اند، این رژیم ها پلیس سیاسی و جاسوسان خود را به درون جنبش های غیر خشونت اَمیز فرستاده اند تا مرتکب خشونت شوند. چرا که میدانند اگر خشونت تحت عنوان مقاومت انجام شود، این امر بیشتر دیکتاتوری را تقویت خواهد کرد.
۱۰- مهر
سئوال من در مورد پایان دادن به عمر یک دیکتاتوری در زمانی هست که تحت مبارزات نافرمانی
کاملا متزلزل شده است.
شارپ
بخصوص در همین شرایط خیلی خطرناک است. مثال خاصی در این مورد وجود دارد. مثال عالی اَن در تاریخ روسیه در انقلاب ۱۹۰۵ بود. در این دوران جنبش وسیعی متشکل از کارگران، زارعین، طبقه متوسط و حتی طبقات مرفه با رزیم در حال مقابله بودند. میزان وفاداری ارتش نیز بسیار کم شده بود. گزارشات بسیاری دال بر این بود که ارتش در شرف قیام کردن است. منتها بلشویک ها به این نتیجه رسیدند که در پایان اعتصابات باید دست به حمله بزنند و کار رژیم را یکسره کنند. ولی نتیجه برعکس شد.
سربازانی که مورد اصابت گلوله قرار گرفتند شکی نیست که جواب گلوله ها را دادند. وفاداری تزلزل یافته ارتش دوباره استوار شد و انقلاب کشته شد. این پیشنهاد بسیار خطرناکی هست. مردمی که میخواهند این گونه عمل کنند اگر مزدور رژیم نباشند، نهایتا همانند مزدور ها عمل کرده اند.
مهر:
نتیجه اینکه یک مبارزه غیر خشونت اَمیزاز اغاز تا پایان باید بدون خشونت باشد.
شارپ
بله. اگر قرار نیست به دیکتاتوری دیگری برگردیم باید اینچنین باشد.
۱۱- مهر
شما مکررا گفته اید که بدون استراتژی، مبارزات غیر خشونت اَمیز نمی توانند موفق شوند. توصیه شما برای اتخاذ یک روش مناسب برای تدوین استراتزی بزرگ و سایر استراتزیهای فرعی چه میباشد؟
شارپ:
من در حال تمام کردن کتاب جدیدی هستم که هنوز چاپ نشده ا ست. عنوان کتاب "چگونگی برپائی مبارزات غیر خشونت اَمیز"میباشد و ۴ تا ۵ فصل اَن به این اختصاص دارد که چگونه باید استراتژی را برای شرایط خاص تدوین کرد. این پروسه بسیار پیچیده است.
شما باید بدانید مبارزه غیر خشونت اَمیز چگونه کار میکند، چگونه عمل میکند. شما باید شرایط خودتان را بدانید. باید ضف و قدرت رزیم و مردمی را که میخواهند استبداد را از بین ببرند ، بررسی کنید و بعد برنامه ای تدوین کنید. و کار از روی برنامه کار ساده ای نیست. پیچیده است. و احتیاج به دانستن جزئیات هر قدم اَنست. امیدوارم که این کتاب مفید واقع شود. (این کتاب چاپ شده و سه بخش اَنرا میتوان در اتصال (۴) مطالعه کرد.
۱۲- مهر:
مبارزات مردم ایران نه تنها با رزیم اسلامی بلکه با تمام دولتهائی طرف است که به خاطر منافع خود به این رزیم مشروعیت می بخشبد تا عمل خود را توجیه کنند. یک مبارزه غیر خشونت اَمیز چگونه با این مانع برخورد میکند؟
شارپ:
پاسخ ساده ای برای این سئوالات وجود ندارد. منتها در مبارزات نافرمانی در مقایسه با روشهای خشونت اَمیز، احتمال خیلی بیشتری برای پیدا کردن دوست در صحنه بین المللی وجود دارد. این روزها اگر شما دست به روشهای خشونت بار بزنید، بسرعت شما را تروریست میخوانند و به دولتهائی کمک میکنند که به اصطلاح با این تروریست ها مقابله میکنند. نتیجتا خشونت باعث تقویت سرکوب گر و تضعیف مقاومت میشود. بنابراین باید در برخورد به همه این مسائل خیلی مراقب باشیم.
۱۳- مهر:
بر پا کردن مبارزات غیر خشونت اَمیز احتیاج به منابع مالی فراوان و پول نقد دارد. مردم کم دراَمد وکارگران نمی توانند برای مدت طولای دست به اعتصاب بزنند مگر اَنکه بودچه ای خاص اعتصاب وجود داشته باشد. مسئله پول را چگونه میتوان حل کرد؟
شارپ:
منابع مالی به اعتصابات کمک میکند ولی اعتصابات زیادی بوده اند که بدون منابع مالی صورت گرفته است. مبارزات غیر خشونت اَمیز امکان گرفتن کمک های مالی را افزایش میدهد. ولی شما نمی توانید صبر کنید تا میلیونها پول فراهم شود تا امر مقاومت پیش برود. منتها، اگر مبارزات غیر خشونت اَمیزباشد، احتمال هر نوع کمکی از داخل و خارج افزایش خواهد یافت.
مهر:
از شما مجددا تشکر میکنم که وقت خودتان را به ما دادید و با ما صحبت کردید. سئوالات بسیار دیگری هستند ولی نمی خواهم باعث زحمت بیشتر شما بشوم. امیدوارم مجددا این شانس را به من بدهید که در اَینده نزدیکی با شما گفتگو کنم.
شارپ:
منهم از شما و همکاران شما تشکر میکنم.
منابع:
http://mehr.org/from_dictatorship_to_democracy_persian.pdf
۳- کتابهای ترجمه شده در باره مبارزات نافرمانی
۴- مبارزات نافرمانی در قرن بیستم و بیست و یکم، نوشته جین شارپ
https://pdfs.semanticscholar.org/66c1/fe94bf4a5e1fae6318f700fc4efec75af76d.pdf