انتشار فیلم سینمایی «دام نامرئی» درباره جاسوسی سرلشکر احمد مقربی برای اتحاد شوروی
پیدا شدن فیلم سینمایی «دام نامرئی»؛ حلقه‌ی مفقوده سینمای ایران قبل و بعد ازانقلاب؛ فیلمی به سفارش سازمان ضدجاسوسی کشور
- فیلم سینمایی «دام نامرئی» درباره قضیه جاسوسی سرلشکر احمد مقربی برای اتحاد شوروی و دستگیری وی که به سفارش اداره ضدجاسوسی کشور پیش از انقلاب ساخته شد، در اختیار کیهان لندن قرار گرفته و برای نخستین بار پخش می‌شود.
- از امیر عزتی که این فیلم را برای پخش به کیهان لندن فرستاده است پیش از این در سال ۱۳۹۴ یک پژوهش سینمایی درباره فریبرز صالح سازنده‌ی این فیلم به مناسبت درگذشت وی منتشر شده بود که در آن از این فیلم به عنوان «حلقه مفقوده» نام برده شده بود. آن پژوهش نیز در کیهان لندن در دسترس است.
- فیلم «دام نامرئی» با این جمله به نقل از شاه فقید پایان می‌گیرد: اگر به من و خانواده‌ام خیانت شود خواهم بخشید، ولی اگر به مملکت خیانت شود، بخششی در کار نیست.
در کار نیست.
امیر عزتی -
بعد از انتشار مطلب «مرگ اولین الگوپرداز سینمای اسلامی، فریبرز صالح و حلقه‌ی مفقوده تاریخ سینمای ایران» توجه بسیاری به فیلم «دام نامرئی» از فریبرز صالح جلب شد. این فیلم به سفارش سازمان ضدجاسوسی کشور اندکی پیش از انقلاب ۵۷ تهیه شده بود.
نکته مهم در زمان انتشار پژوهش من درباره «اولین الگوپرداز سینمای اسلامی»، در دسترس نبودن این فیلم بود که پذیرش چنین امری را برای بسیاری دشوار می‌نمود. از این رو با تلاش بسیار از راه دور و به لطف دوستان عزیزم در ایران، موفق شدم نسخه‌ای از فیلم را یافته و در اختیار همگان قرار دهم.
البته در سال‌های گذشته خاطرات رئیس اداره ضدجاسوسی را یافتم و با دو نفر دیگر از عوامل جلو و پشت دوربین این فیلم گفتگو کردم. اما اطلاعات بیشتری دستگیرم نشد، بنابراین این پرونده تا یافتن اطلاعات دست اول بیشتر و تک‌نگاری روی فیلم مفتوح است.
نسخه‌ای که اینک از طریق کیهان لندن در دسترس شما قرار می‌گیرد، ۱۸۷ دقیقه است. متاسفانه چیزی حدود یک دقیقه از ابتدای فیلم از بین رفته که صحنه‌ی لبو یا باقالی خوردن کارمند ساواک در خیابان و جلب شدن توجه او به رفت و آمد مکرر اتومبیلی با شماره سیاسی است.
این فیلم درباره قضیه‌ی جاسوسی سرلشکر احمد مقربی برای روس‌ها و اتحاد شوروی است. در آذر ماه ١٣۵۶ مطبوعات و رسانه‌های رسمی و غیر رسمی ایران از کشف شبکه جاسوسی روس‌ها در ایران و دستگیری سرلشکر احمد مقربی خبر دادند. سرلشکر مقربی به هنگام دستگیری معاون اداره پنجم ستاد ارتش بود و در حالی به این سمت حساس رسیده بود که پس از انحلال حزب توده در سال ١٣٣٣ مدت هفت ماه به اتهام وابستگی به این حزب در بازداشت به سر برده و به دلیل فقدان شواهد کافی تبرئه شده بود. دستگیری مقربی بزرگ‌ترین ماجرای جاسوسی تاریخ ایران در قرن بیستم است.
فیلم با این جمله به نقل از شاه فقید پایان می‌گیرد: اگر به من و خانواده‌ام خیانت شود خواهم بخشید، ولی اگر به مملکت خیانت شود، بخششی در کار نیست.
عنوان‌بندی ابتدا و انتهای فیلم از این قرار است:
سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران تقدیم می‌کند
دام نامرئی
به سفارش سازمان ضدجاسوسی کشور
مدیرتولید و اجراء: پرویز مشعوف
فیلمبردار:علی هجرت
مونتاژ: مقصود قائم
سناریست، تهیه‌کننده و کارگردان: فریبرز صالح
بازیگران:
محمدباقر توکلی (سرلشکر مقربی)
عطاءالله کاملی (رئیس کل)
پرویز فیروزکار (رئیس واحد)
مازیار بازیاران (رئیس گروه)
شهاب عسگری (کارمند گزارش کننده)
علی ثابت (سرایدار)
تورج [نصر] (گماشته)
امیر [هوشنگ] قطعه[ای] (آلبرت)
کنعان کیانی (پیتر)
جلال مقامی (بوریس)
مدیرتهیه: محمدرضا قوامی
گریم: بیژن محتشم
دکور: محمد کرمانی
دستیار تهیه و کارگردان: علیرضا مجلل
دستیار فیلمبردار: شاهرخ پارسیا
صدا، سینکرون، میکساژ: والود آقاجانیان، عباس قهرمانی، حسین عسگری، حسین حوری
گروه فنی: اکبر سعدآبادی، حسن خانی، داود دلسوز
لابراتوار رادیو تلویزیون ملی ایران- ناصرالدین شهراد
توضیح: نام برخی از بازیگران نقش‌های فرعی در عنوان‌بندی نیامده است. ولی موفق به شناسایی چهره سه نفر از آنها شدم که عبارتند از هوشنگ دیبائیان، محمد برسوزیان و پری اقبال پور(در نقش همسر تیمسار مقربی).
بعلاوه چند گوینده نیز بجای شخصیت‌‌های فیلم حرف زده‌اند که مقابل دوربین حضور ندارند. شاخص‌ترین آنها منوچهر اسماعیلی بجای محمدباقر توکلی، ابوالحسن تهامی‌نژاد بجای امیرهوشنگ قطعه‌ای و ناصر تهماسب بجای علی ثابت هستند. منصور غزنوی، منوچهر والی‌زاده، شکوه زارعی و سیمین سرکوب (بجای همسر تیمسار) نیز روی نقش‌های فرعی حرف زده‌اند.
این فیلم کپی‌رایت ندارد زیرا متعلق به رادیو تلویزیون ملی ایران (قبل از انقلاب) بوده و به سفارش اداره ضدجاسوسی ساخته شده است.