خاورمیانه، پیشتاز رشد واردات اسلحه در جهان
بررسی آمارهای معاملات جهانی اسلحه در فاصله سال‌های ۲۰۱۶ و ۲۰۲۰ میلادی، از افزایش ۲۵ درصدی واردات اسلحه در منطقه خاورمیانه نسبت‌به بازه پنج سال پیش از آن خبر می‌دهد که بیشترین رشد تقاضا برای اسلحه در جهان و نشان‌دهنده رقابت استراتژیک منطقه‌ای است.
مؤسسه بین‌المللی پژوهش‌های صلح استکهلم که به‌اختصار «سیپری» (SIPRI) خوانده می‌شود، در گزارشی که روز دوشنبه، ۲۵ اسفندماه، منتشر کرد، اعلام کرد که حجم سلاح‌های عمده جابه‌جاشده میان کشورهای جهان، در بازه زمانی ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰ نسبت‌به بازه ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۶ افزایش پیدا نکرده است. بنابر این گزارش میزان نقل‌وانتقال بین‌المللی اسلحه در این بازه زمانی پنج‌ساله نزدیک به بیشترین مقدار خود از زمان پایان جنگ سرد (۱۹۹۱) باقی مانده و از بازه زمانی ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۵ میلادی، این نخستین‌بار است که در آن افزایش مشاهده نمی‌شود.
با این حال، پیتر وایزمن، پژوهشگر ارشد برنامه اسلحه و هزینه‌های نظامی مؤسسه سیپری می‌گوید: «خیلی زود است که بگوییم دوره رشد سریع انتقال اسلحه در دو دهه گذشته به پایان رسیده است، یا خیر… به‌عنوان مثال، تأثیر اقتصادی همه‌گیری جهانی کووید-۱۹ ممکن است برخی کشورها را به ارزیابی مجدد واردات اسلحه‌شان در سال‌های آینده وادار کند. با این حال، هم‌زمان حتی در اوج همه‌گیری در سال ۲۰۲۰، چند کشور قراردادهای بزرگی برای خرید سلاح‌های عمده امضا کردند.»
نمودار زیر حجم نقل‌وانتقال جهانی اسلحه را در بازه‌های زمانی ۵ساله از ۱۹۸۱ تا ۲۰۲۰ نشان می‌دهد:
افرایش صادرات آمریکا، فرانسه و آلمان و کاهش صدور اسلحه از روسیه و چین
براساس این گزارش، آمریکا همچنان بزرگ‌ترین صادرکننده اسلحه محسوب می‌شود و سهم صادرات آن در دنیا، از ۳۲ درصد در بازه ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۵، به ۳۷ درصد در بازه ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰ افزایش یافته است. ایالات متحده آمریکا در بازه زمانی اخیر، به ۹۶ کشور اسلحه صادر کرده است که بیش از هر صادرکننده دیگر بوده است. تقریبا نیمی از صادرات اسلحه آمریکا (۴۷درصد) به خاورمیانه بوده و مقصد ۲۴درصد از کل صادرات آن، عربستان سعودی بوده است.
دومین صادرکننده اسلحه در جهان روسیه است که با افزایش ۱۵درصدی صادرات آمریکا در بازه ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰ نسبت‌به بازه پنج‌ساله قبلی، فاصله بیشتری با صادرکننده نخست پیدا کرده است.
فرانسه و آلمان، سومین و چهارمین صادرکنندگان بزرگ اسلحه در جهان نیز در فاصله این دو بازه پنج‌ساله، ۴۴ و ۲۱ درصد بر میزان صادرات اسلحه عمده خود افزوده‌اند. بازارهای عمده اسلحه فرانسه، کشورهای هند، مصر و قطر و درمورد کشور آلمان، کشورهای کره جنوبی، الجزایر و مصر بوده‌اند.
براساس این گزارش، صادرات اسلحه دو کشور روسیه و چین که پنجمین صادرکننده بزرگ اسلحه در جهان است، در بازه زمانی ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰ نسبت‌به بازه پنح‌ساله قبلی، ۲۲ و ۷.۸ درصد کاهش پیدا کرده است. خریداران عمده اسلحه از روسیه نیز کشورهای چین، الجزایر، مصر و هند و خریداران اصلی اسلحه چینی، پاکستان، بنگلادش و الجزایر بوده‌اند.
افزایش تقاضا برای اسلحه در خاورمیانه
براساس این گزارش، بیشترین رشد میزان واردات اسلحه در خاورمیانه به چشم می‌خورد. کشورهای این منطقه در سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰ نسبت‌به بازه ۵ساله پیش از آن، ۲۵درصد بیشتر اسلحه خریده‌اند که این نشان‌دهنده رقابت استراتژیک منطقه‌ای میان چندین کشور در منطقه خلیج فارس است.
عربستان سعودی که بزرگ‌ترین واردکننده اسلحه در جهان محسوب می‌شود، در این بازه ۵ساله واردات خود را ۶۱درصد افزایش داده و قطر و مصر نیز ۳۶۱ و ۱۳۶ درصد بیشتر اسلحه خریده‌اند. از آن‌سو، واردات اسلحه امارات متحده عربی و ترکیه، ۳۷ و ۵۹ درصد کاهش یافته است.
میزان واردات اسلحه در کشورهای آسیا و اقیانوسیه همچنان بالاست
در فاصله سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰، آسیا و اقیانوسیه بزرگ‌ترین منطقه واردکننده سلاح‌های عمده و مقصد ۴۲درصد نقل‌وانتقال جهانی اسلجه بوده است. بزرگ‌ترین کشورهای واردکننده اسلحه در این منطقه، هند، استرالیا، چین، کره جنوبی و پاکستان بودند.
ژاپن در این بازه زمانی واردات اسلحه خود را ۱۲۴درصد افزایش داده، درحالی که واردات تایوان کاهش پیدا کرده است. هندوستان نیز واردات اسلحه خود را ۳۳درصد کاهش داده است.
سایمون وایزمن، پژوهشگر ارشد سیپری، معتقد است که بسیاری از کشورهای آسیا و اقیانوسیه، به‌طور فزاینده‌ای به کشور چین به‌عنوان یک تهدید نگاه می‌کنند و همین موضوع محرک اصلی آن‌ها برای واردات اسلحه. او همچنین افزوده است که چندین کشور منطقه نیز برای تولید داخلی سلاح‌های عمده برنامه‌ریزی کرده‌اند.
این گزارش علاوه‌بر این، به کاهش ۲۷درصدی صادرات اسلحه بریتانیا و افزایش ۵۹ و ۲۱۰ درصدی صادرات اسرائیل و کره‌جنوبی در بازه ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰ اشاره کرده است.
همچنین در گزارش سیپری آمده است که دو کشور ارمنستان و آذربایجان در سال‌های اخیر با واردات سلاح‌های عمده، توانایی‌های نظامی خود را ارتقا داده‌اند. در این بازه زمانی پنج‌ساله، ۹۴درصد واردات اسلحه ارمنستان از روسیه و ۶۹درصد واردات آذربایجان، از اسرائیل بوده است.