همه‌چیز در باره رزمایش پیامبر اعظم-۱۷ و نقش نیروهای سه‌گانه سپاه پاسداران
صبح شنبه ۲۷ آذر ۱۴۰۰، نیروهای سه‌گانه سپاه پاسداران رزمایشی گسترده به نام پیامبر اعظم-۱۷ را در منطقه‌ای واقع در شرق شیراز و همچنین آب‌های خلیج‌فارس و تنگه هرمز آغاز کردند. در فاز نخست رزمایش، یگان‌های بیت‌المقدس، کوثر، امام حسین و بسیج مستضعفین تحت‌هدایت و فرماندهی نیروی زمینی سپاه پاسداران ضمن شرکت در یک رزمایش در شرق شهر شیراز به بندرعباس و جزیره قشم و تنب بزرگ اعزام شدند تا در فاز دوم رزمایش که در آن نیروهای ویژه نیروی زمینی و دریایی سپاه پاسداران نقش کلیدی ایفا کردند، شرکت کنند.
پس از اعزام ادوات، تسلیحات و کارکنان نیروی زمینی، دریایی و هوافضای سپاه پاسداران به بندرعباس و جزیره قشم و تنب بزرگ، فاز دوم و اصلی رزمایش در صبح روز ۲۹ آذر ۱۴۰۰ برابر با ۲۰ دسامبر ۲۰۲۱ در تنگه هرمز آغاز شد. در نخستین روز مرحله اصلی رزمایش، تکاوران نیروی زمینی سپاه با استفاده از قایق‌های تندرو دست به شبیه‌سازی هجوم ساحلی به جزیره تنب بزرگ زدند، درحالی‌که در روز دوم آن یعنی ۳۰ آذر ۱۴۰۰ برابر با ۲۱ دسامبر۲۰۲۱، این نیروها با حمایت پهپادهای تهاجمی نیروی هوافضای سپاه و ۲۰ فروند بالگرد ترابری و تهاجمی هوانیروز سپاه عملیات دفاع ساحلی را شبیه‌سازی کردند.
رزمایش پیامبر اعظم-۱۷ بیش از آنکه در راستای افزایش آمادگی و هماهنگی بین نیروهای سه‌گانه سپاه پاسداران به‌منظور مقابله با تهاجم آبی-خاکی کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقهای به سواحل ایران باشد، در راستای تبلیغات رسانه‌ای برگزار شده است. در نتیجه، این رزمایش بیش از آنکه تخصصی باشد نمایشی است و در راستای قدرت‌نمایی برای کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقهای از طریق نمایش تسلیحاتی چون موشک‌های بالستیک نقطه‌زن ضد‌کشتی نیروی هوافضای سپاه انجام می‌گیرد. از دیگر اهداف این نمایش رسانه‌ای، توجیه بودجه کلان پیشنهادی دولت ابراهیم رئیسی برای تقویت توان رزمی نیروهای سه‌گانه سپاه در سال ۱۴۰۱ است.
از مهم‌ترین نکات رزمایش پیامبر اعظم-۱۷ استفاده و رونمایی از برخی از ادوات و تسلیحات تازه‌ساخت و تحویلی به نیروی دریایی سپاه پاسداران است. تسلیحاتی چون کاتاماران موشک‌انداز، رادار گریز و تندرو کلاس قاسم سلیمانی که در ماه‌های اخیر به تعداد سه فروند در قشم، بوشهر و بندرعباس ساخته و اخیرا نخستین فروندشان به نیروی دریایی سپاه پاسداران تحویل‌داده شده است؛ شناوری که هم‌اکنون در رزمایش پیامبر اعظم-۱۷ شرکت دارد. در این گزارش به نقش هر یک از سه نیروی اصلی شرکت‌کننده در این رزمایش می‌پردازیم.
نقش نیروی هوافضای سپاه در رزمایش پیامبر اعظم-۱۷
نیروی هوافضای سپاه پاسداران (نهسا) با چهار فرماندهی موشکی، هوایی، پهپادی و پدافندی خود در رزمایش پیامبر اعظم-۱۷ حضور دارد. نخستین نیروی اعزامی آن به جزیره قشم در حقیقت دو آتشبار سامانه پدافند موشکی بودند. یکی از آن‌ها سامانه پدافندی میان‌برد سوم خرداد مجهز به موشک‌های صیاد ۲ بود و سامانه دیگر رعد مجهز به موشک‌های زمین به هوای ۳ ام ۹ که در نزدیکی فرودگاه بین‌المللی قشم مستقرشد و به محافظت از حریم هوایی منطقه رزمایش که شامل حریم هوایی منطقه تنگه هرمز می‌شد، پرداختند. در روز دوم این رزمایش همچنین سایت‌های پدافندی محافظت‌کننده از تاسیسات اتمی بوشهر دست به شبیه‌سازی مقابله با حمله هوایی به این تاسیسات زدند. شبیه‌سازی که در ساعت ۰۴:۰۰ بامداد به‌وقت محلی صورت گرفت و موجب وحشت مردم محلی شد وباعث گردید تا بسیاری از رسانه‌های داخلی و خارجی تصور کنند این تاسیسات مورد حمله کشورهای خارجی واقع شده است.
درحالی‌که فرماندهی پدافندی نهسا با دو آتشبار پدافند موشکی در رزمایش شرکت کرد، فرماندهی هوایی آن با دو فروند هواپیمای ترابری آنتونف ۷۴ تی-۲۰۰ از پایگاه هوایی قدر فرودگاه مهرآباد تهران و سه فروند هواپیمای همه‌منظوره سبک یونشینجی وای-۱۲ (Y-12) متعلق به پایگاه هوایی سیدالشهدا شیراز در رزمایش شرکت کرد. از وای-۱۲ها برای حمل‌ونقل فرماندهان سپاه بین بندرعباس، شیراز ، جزیره قشم و جزایر سه‌گانه تنگه هرمز آنتونف ۷۴ها برای انتقال حدود ۶۰ تکاور نیروی زمینی سپاه از شیراز و تهران به جزیره قشم در بامداد روز ۲۹ آذر استفاده شد.
علاوه بر فرماندهی پدافندی و هوایی نیروی هوافضای سپاه، فرماندهی پهپادی آن نیز در این رزمایش شرکت کرد. پهپادهای شناسایی شاهد ۱۲۳، مهاجر۴ و ۶ و همچنین پهپادهای تهاجمی شاهد ۱۲۹ و ۱۹۱ این نیرو از پایگاه پهپادی نیروی دریایی سپاه (ندسا) در جزیره قشم به پرواز درآمدند و در روز دوم از مرحله اصلی رزمایش شبیه‌سازی پشتیبانی نزدیک هوایی از نیروی زمینی سپاه در حین شبیه‌سازی عملیات دفاع ساحلی در جزیره تنب بزرگ استفاده شد. در این راستا، پهپادهای شاهد-۱۲۹ از بمب‌های هدایت تلویزیونی سدید و پهپادهای شاهد ۱۹۱ و مهاجر۶ از بمب‌های هدایت تلویزیونی قائم-۵ استفاده کردند.
اما مهم‌ترین نیروی شرکت‌کننده در رزمایش متعلق به فرماندهی موشکی نیروی هوافضای سپاه پاسداران بود. روز ۲۷ آذرماه، این نیرو تعدادی موشک بالستیک تاکتیکی نقطه زن فاتح-۱۱۰، موشک بالستیک کوتاه‌برد ذوالفقار و همچنین موشک‌های بالستیک ضد‌کشتی هرمز-۱ و خلیج‌فارس را از پایگاه موشکی شهید صدوقی یزد به بندرعباس منتقل کرد. این موشک‌ها سپس در صبح روز ۳۰ آذر ۱۴۰۰ علیه اهدافی ثابت در جزیره فارور و اهداف دریایی متحرک در آب‌های تنگه هرمز شلیک شدند.
نقش نیروی دریایی سپاه در رزمایش پیامبر اعظم-۱۷
نیروی دریایی سپاه پاسداران به همراه هوادریای (هواپیمایی نیروی دریایی) خود و فرماندهی پهپادی و شماری از شناورهای سبک و موشک‌انداز خود در رزمایش پیامبر اعظم-۱۷ شرکت کرد. بالگردهای میل-۱۷۱ و بل ۴۱۲ ئی پی این نیرو مستقیم از پایگاه هوادریا سپاه در بندرعباس در رزمایش شرکت کردند، درحالی‌که پهپادهای شناسایی و تهاجمی آن از پایگاه پهپادی‌اش در جزیره قشم به پرواز درآمدند. بالگردهای این نیرو برای شبیه‌سازی ماموریت رهایی گروگان و توقیف کشتی‌های تجاری نیروهای ویژه ندسا استفاده شدند، درحالی‌که پهپادهای این نیرو ضمن انجام ماموریت‌های شناسایی در حمایت از نیروهای شرکت‌کننده در عملیات به پایش منطقه رزمایش به‌منظور دور نگه‌داشتن ناظران بین‌المللی رزمایش شامل شناورهای نیروی دریایی ایالات‌متحده آمریکا مورداستفاده قرار گرفتند.
در این رزمایش طیف گسترده‌ای از شناورهای نیروی دریایی سپاه حضور داشتند، از لندینگ کرافتهای کلاس شهید سیاوشی که تانک‌ها، نفربرها، راکت‌اندازها، ادوات توپخانه و سامانه‌های پدافندی را حمل کردند تا قایق‌های تندرو که تکاوران نیروی زمینی و دریایی سپاه استفاده کردند. اما مهم‌ترین آن‌ها را می‌توان شناورهای موشک‌انداز آن ازجمله کاتاماران شهید سلیمانی مجهز به موشک‌های ضد کشتی سی-۷۰۴ نصر به‌حساب آورد که برای نخستین بار در جریان این رزمایش از آن‌ها استفاده و رونمایی شد. لازم به ذکر است در روز دوم و نهایی از مرحله اصلی رزمایش، قایق‌های تندرو کلاس ذوالفقار (پیکاپ ۳) و واحدهای دفاع ساحلی نیروی دریایی سپاه به شلیک موشک‌های ضد کشتی سی-۷۰۴ نصر و سی-۸۰۲ نور علیه اهداف دریایی در نزدیکی سواحل تنب بزرگ اقدام کردند. همچنین راکت‌های ۱۰۷ میلی‌متری فجر-۱ نیز از قایق‌های تندرو شلیک شد و یک فروند بالگرد میل-۱۷ هوادریا سپاه تعدادی راکت غیر هدایت‌شونده اِس-۸ شلیک کرد.
نقش نیروی زمینی سپاه در رزمایش پیامبر اعظم-۱۷
نیروی زمینی سپاه با واحدهای تکاور، زرهی، توپخانه و از همه مهمتر هوایی (هوانیروز) خود در رزمایش پیامبر اعظم-۱۷ شرکت کرد. در جریان رزمایش پیامبر اعظم-۱۷، لشکر۱۹ فجر نیروی زمینی سپاه (نزسا) وظیفه اعزام ادوات و تسلیحات زرهی، توپخانه و موشکی را بر عهده داشت، درحالی‌که پایگاه‌های فتح و سیدالشهدا هوانیروز سپاه وظیفه تامین بالگردهای شرکت‌کننده در رزمایش را داشتند. لازم به ذکر است، دو پایگاه هوایی به نام سیدالشهدا در شیراز وجود دارد؛ یکی از آن‌ها در فرودگاه بین‌المللی شیراز قرار دارد و متعلق به نیروی هوافضای سپاه و دیگری در مجاورت پادگان سپاه فجر و خارج از شهر قرار دارد و متعلق به هوانیروز سپاه است.
در روز ۲۷ آذر ۱۴۰۰، تیپ ۲۸ صفر از لشکر ۱۹ فجر تعداد ۱۰ دستگاه تانک اصلی میدان نبرد تی-۷۲ ام ۱ و اس ۱ خود به همراه دست‌کم ۱۲ دستگاه نفربر زرهی بی اِم پی-۲ خود و گروه ۵۶ توپخانه یونس از لشکر ۱۹ فجر نیز دست‌کم ۱۰ دستگاه راکت انداز بی ام-۲۱ گراد و شمار نامشخصی از توپ‌های کششی خود را به بندرعباس اعزام کرد. همچنین تعدادی راکت‌انداز حامل راکت‌های هدایت دقیق توپخانه‌ای فجر-۵ در رزمایش رصد شدند که به‌احتمال‌زیاد به لشکر ۱۹ فجر شیراز تعلق دارند که همگی با استفاده از لندینگ کرافتهای کلاس شهید سیاوشی نیروی دریایی سپاه از بندرعباس به قشم منتقل شدند و در صبح روز ۳۰ آذر ۱۴۰۰ در مرحله دوم رزمایش شرکت کردند.
هوانیروز سپاه پاسداران نیز در روز پنجشنبه ۲۵ آذرماه دست‌کم ۲۰ فروند بالگرد را از کرج و شیراز به جزیره قشم اعزام کرد تا در رزمایش پیامبر اعظم-۱۷ شرکت کنند. این بالگردها در فرودگاه بین‌المللی این جزیره مستقر شدند. بر اساس تصاویر ماهواره‌ای، بالگردها شامل ۱۱ فروند ترابری میل-۱۷۱، یک فروند همه‌منظوره آگوستا بل ۲۰۵ هیوئی، سه فروند بالگرد شناسایی آگوستا بل ۲۰۶ آ جت رنجر، یک فروند بالگرد هجومی بل ۲۱۴ آ اصفهان و از همه مهمتر چهار فروند بالگرد تهاجمی بل ای اچ-۱ جِی کبرا شامل یک فروند نان تاو (بدون قابلیت شلیک موشک تاو)، یک فروند نمونه تاو ارتقا یافته و دو فروند نمونه طوفان-۲ (ارتقا یافته به‌وسیله شرکت هسا) می‌شدند.
بالگردهای میل ۱۷۱ هوانیروز سپاه برای حمل تکاوران نیروی زمینی سپاه، نیروهای ویژه نیروی دریایی سپاه و همچنین بارریزی هوایی در روز ۲۹ آذر ۱۴۰۰ مورد استفاده قرار گرفتند. در همان روز، یکی از میل-۱۷۱ها با شماره ۵۳۲۵-۱۲ را یک گروه غواصی نیروی دریایی سپاه مورداستفاده قرار دادند. این تیم سه نفره، یک قایق باد شونده را که موتور نداشت از درون این بالگرد به دریا انداختند و سپس بدون آنکه سلاحی در اختیار داشته باشند سوار آن شدند. آن‌ها حتی پارو برای به حرکت درآوردن قایقشان نداشتند.
در صبح روز ۳۰ آذر ۱۴۰۰، تانک‌های اصلی میدان نبرد تی-۷۲ ام ۱ و اس ۱ نیروی زمینی سپاه به‌همراه شماری نفربر هجومی بی اِم پی-۲ در میدان تیر نیروی زمینی سپاه در جزیره قشم اجرای آتش کردند. در همان حین، چهار فروند بالگرد تهاجمی ای اچ-۱ جِی کبرا و طوفان ۲ به‌همراه دو فروند بالگرد ترابری میل-۱۷۱ مسلح به راکت‌انداز به اجرای آتش علیه صخره‌ها و اهداف واقع در همان میدان تیر اقدام کردند.
هدف اصلی از برگزاری رزمایش پیامبر اعظم-۱۷ چه بود؟
به‌نظر نمی‌رسد که اولویت سپاه پاسداران از برقراری رزمایش پیامبر اعظم-۱۷ افزایش آمادگی و هماهنگی نیروهای سه‌گانه‌اش و همچنین بسیج به‌منظور دفاع از سواحل و جزایر تنگه هرمز و خلیج‌فارس باشد. با توجه به ادوات، تسلیحات، تعداد آن‌ها و همچنین شیوه رسانه‌ای شدن این رزمایش سپاه پاسداران می‌توان دریافت که اولویت برگزارکنندگان آن بر تبلیغات روانی و قدرت‌نمایی برای کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقهای باشد.
تمرکز بر عملیات روانی یا پروپاگاندا در برگزاری رزمایش پیامبر اعظم-۱۷ تا جایی وجود دارد که تعجیل برخی از یگان‌های شرکت‌کننده در آن سبب تجهیز نبودن نیروهای آن‌ها به ادوات و تسلیحات مناسب برای انجام ماموریت‌های محوله به آن‌ها در طول رزمایش شده است.
این مسئله در جریان تاخت ساحلی تکاوران نیروی زمینی سپاه به سواحل جزیره تنب بزرگ در روز ۲۹ آذر بسیار مشهود بود. بسیاری از نیروها بدون سازوبرگ انفرادی مناسب بودند؛ حتی تیم‌های غواصی رهاشده و قایق‌هایشان از بالگردها بدون تسلیحات و موتور و حتی پارو برای به حرکت در آب به سمت ساحل بودند.
همچنین تمرکز فرماندهان سپاه در عملیات روانی در جریان این رزمایش سبب شد تا پایگاه هوانیروز سیدالشهدا شیراز تمامی بالگردهای عملیاتی خود را به جزیره قشم اعزام کند، درحالی‌که بر اساس استانداردهای رایج و جاری، دست‌کم باید یک‌سوم سازوبرگ و بالگردهای یک یگان پروازی برای پشتیبانی از نیازمندی‌های نیروهای نظامی در پایگاه مادر حین رزمایش‌های مهم باقی بماند. در نتیجه این امر، سپاه پاسداران بدون حتی یک فروند بالگرد برای پشتیبانی از سپاه فجر در استان فارس در این رزمایش حاضر شد.
این احتمال وجود دارد که در طول رزمایش پیامبر اعظم-۱۷، نیروهای سپاه پاسداران به شناورها و هواگردهای نظامی ایالات‌متحده آمریکا نزدیک شده و دست به انجام مانورهای خطرناک به‌منظور تهیه فیلم و تصاویربرای نمایش در رسانه‌ها به‌منظور عملیات روانی زده باشند. در این زمینه، نگارنده از فرماندهی ناوگان پنجم نیروی دریایی ایالات‌متحده آمریکا خواست تا اطلاعات مربوط به مواجهه احتمالی با شناورهای سپاه را منتشر کند که تا به امروز جوابی دریافت نکرده است.