چگونه آمریکا از شرق اروپا محافظت خواهد کرد؟

بابک تقوایی کارشناس نظامی و دفاعی

بامداد پنجشنبه پنجم اسفند ۱۴۰۰ برابر با ۲۴ فوریه ۲۰۲۲، نیروهای نظامی روسیه به دستور ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری این کشور، حمله به خاک اوکراین را آغاز کردند. هجومی که فاز نخست آن با حملات راکتی و توپخانه موشکی (بالیستیک و کروز) و سرکوب پدافند هوایی نیروی زمینی، دریایی و هوایی روسیه آغاز شد. در این میان، نیروهای هوایی ایالات متحده آمریکا که خود را برای مواجهه با هرگونه تهدید امنیت آسمان شرق اروپا آماده کرده بودند، گشت‌های مسلحانه هوایی خود برفراز رومانی و لهستان را بلافاصله آغاز کردند.

نیروی هوایی آمریکا پیش‌تر شماری از جنگنده‌های خود را به آلمان، لهستان و رومانی اعزام کرده بود که مهم‌ترین آن‌ها ۱۲ فروند جنگنده همه‌منظوره رادارگریز اف-۳۵آ اسکادران ۳۴ شکاری پایگاه هوایی هیل در ایالت یوتا هستند که در روز ۲۷ بهمن‌ماه به آلمان رسیدند. جنگنده‌هایی که نیمی از آن‌ها پس از آغاز عملیات نظامی روسیه در اوکراین به استونی و لیتوانی منتقل شدند.

گشت‌های مسلحانه هوایی جنگنده‌های نیروی هوایی آمریکا از همان ابتدا با همراهی دیگر نیروهای هوایی کشورهای عضو ناتو صورت گرفت. کشورهایی چون لیتوانی و استونی که فاقد هواپیماهای جنگنده‌اند، با فراهم کردن پایگاه‌های هوایی‌ خود و کشورهای دیگر چون آلمان، بریتانیا، هلند، لهستان، فرانسه و رومانی با هواپیماهای جنگنده و سوخت‌رسان، گشت‌های مسلحانه هوایی را انجام می‌دهند؛ ماموریت‌هایی که پشتیبانی هواپیماهای هشدار زودهنگام، جاسوسی الکترونیکی-رادیویی یگان هوایی ناتو و نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا را به همراه دارد.

جنگنده های اف-۳۵آ اسکادران ۳۴ شکاری نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا در پایگاه هوایی اسپاندالِم پس از یک گشت هوایی برفراز لهستان در روز دوشنبه نهم اسفند ۱۴۰۰

مهم‌ترین هدف از اجرای این گشت‌های مسلحانه هوایی بر فراز خاک اروپا امکان واکنش سریع و مقابله با حملات احتمالی موشکی (با استفاده از موشک کروز) و هوایی (بمب‌افکن‌های ضربتی) نیروی هوایی روسیه به کشورهای عضو پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) است. در این راستا، هواپیماهای هشدار زودهنگام هوابرد (آواکس) با شناسایی سریع اهداف متخاصم و اطلاع‌رسانی به خلبانان درگیر در گشت هوایی، امکان ساقط کردن آن‌ها در اسرع وقت را فراهم می‌کنند.

کدام جنگنده‌های نیروهای هوایی آمریکا در این ماموریت‌ها شرکت دارند؟

با افزایش تحرکات نیروهای نظامی روسیه در نزدیکی مرزهای اوکراین و همچنین کشف اطلاعات مربوط به برنامه‌ریزی  نیروهای مسلح روسیه برای هجوم به اوکراین، پنتاگون نیروی هوایی ایالات متحده را مامور کرد تا دفاع هوایی بر فراز آسمان شرق اروپا در کشورهای عضو پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) را تقویت کند.

در ادامه، تیپ ۴۸ شکاری نیروی هوایی آمریکا مستقر در پایگاه هوایی لیکین‌هیت (Lakenheath) در انگلستان موظف شد هشت فروند از مجموع ۱۵ فروند جنگنده برتری هوایی اف-۱۵سی‌ ایگل (F-15C Eagle) اسکادران ۴۹۳ شکاری خود را به پایگاه هوایی لاسک در لهستان منتقل کند تا در صورت بروز هرگونه جنگ در اوکراین، گشت‌های مسلحانه هوایی بر فراز لهستان را آغاز کند. این جنگنده‌ها در روز ۲۱ بهمن‌ماه به این پایگاه منتقل شدند. البته با توجه به افزایش شمار جنگنده‌های دیگر کشورها در گشت‌های مسلحانه هوایی، این اف-۱۵ سی‌ها روز دهم اسفندماه به پایگاه مادر خود بازگشتند.

سپس نوبت به تیپ ۵۲ شکاری نیروی هوایی آمریکا مستقر در پایگاه هوایی اسپنگدالم (Spangdahlem) در آلمان رسید که در روز ۲۲ بهمن‌ماه، تعداد هشت فروند از جنگنده‌های اف-۱۶ سی‌ام تنها اسکادران شکاری خود یعنی ۴۸۰ را به پایگاه هوایی فرستی (Feresti) در رومانی منتقل کرد. جنگنده‌های اف-۱۶ این اسکادران می‌توانند ماموریت سرکوب پدافند هوایی دشمن با استفاده از موشک‌های ضد تشعشع هارم را اجرا کنند اما ماموریت آن‌ها در رومانی گشت مسلحانه هوایی با استفاده از موشک‌های هوابههوا ایم-۱۲۰سی آمرام (AIM-120C AMRAAM) و ایم-۹اکس سایدوایندر (AIM-9X Sidewinder) است.

چند روز بعد نوبت به ارسال جنگنده از خاک اصلی آمریکا به اروپا رسید. تیپ چهارم شکاری نیروی هوایی آمریکا هشت فروند از جنگنده‌های ضربتی اف-۱۵ئی استرایک ایگل جمعی اسکادران ۳۳۶ خود را در تاریخ ۲۲ بهمن‌ماه به پایگاه هوایی لاسک در لهستان اعزام کرد. پایگاهی که پیش‌تر هشت فروند اف-۱۵ سی برتری هوایی از اسکادران ۴۹۳ شکاری را پذیرفته بود.

در نهایت، در تاریخ ۲۷ بهمن‌ماه، ۱۲ فروند جنگنده رادارگریز همه‌منظوره اف-۳۵آ لایتنینگ۲ از اسکادران ۳۴ شکاری متعلق به تیپ ۳۸۸ شکاری از پایگاه هوایی هیل با یک توقف در میانه راه، به پایگاه هوایی اسپانگدالم در آلمان منتقل شدند تا از آنجا به گشت هوایی مسلحانه برفراز آسمان کشورهایی چون لهستان و رومانی اعزام شوند.

همراهی دیگر کشورهای عضو ناتو در حفاظت از حریم هوایی شرق اروپا

همان‌طور که در مقدمه ذکر شد، گشت‌های مسلحانه هوایی بر فراز کشورهای همسایه اوکراین از تاریخ پنجم اسفندماه آغاز شد. در این راستا، در روز نخست تنها جنگنده‌های آمریکایی به همراه شماری اندکی از جنگنده‌های اف-۱۶ نیروی هوایی لهستان گشت مسلحانه هوایی را انجام دادند. جنگنده‌های اف-۱۶ آ‌ام (F-16AM) نیروی هوایی رومانی نیز پس از ورود یک جنگنده برتری هوایی سوخو ۲۷ نیروی هوایی اوکراین به حریم هوایی این کشور برای فرود اضطراری در روز پنجم اسفندماه، به شناسایی و سپس یاری آن شتافتند.

در روز ششم اسفندماه، یک روز پس از هجوم گسترده روسیه به اوکراین، چهار فروند هواپیمای اوکراینی شامل دو فروند آنتونف۲۶ ترابری سبک نیروی هوایی این کشور و دو فروند آنتونف۳۲پی آتش‌نشان وزارت شرایط اضطراری این کشور به لهستان فرستاده شدند تا از گزند حملات هوایی جنگنده‌های روسیه در امان بمانند. پس از ورود به حریم هوایی لهستان، جنگنده‌های اف-۳۵آ نیروی هوایی آمریکا در حال گشت هوایی برفراز این کشور آن‌ها را اسکورت کردند.

از تاریخ پنجم اسفندماه، نیروی هوایی بریتانیا با جنگنده‌های تایفون اف جی آر.۴ خود و با پشتیبانی هواپیماهای سوخت‌رسان ایرباس ۲۴۳-۳۳۰آ  اِم‌آر تی‌تی یک گشت هوایی شش ساعته روزانه بر فراز لهستان را آغاز کرد. این نیرو همچنین یک هواپیمای سوخت‌رسان مشابه دیگر را به پایگاه هوایی اکروتیری در قبرس اعزام کرد تا به جنگنده‌های تایفون اِف جی آر.۴ که از این پایگاه برای گشت هوایی بر فراز دریای سیاه پرواز می‌کردند، سوخت‌رسانی کند.

تایفون‌های انگلستانی بر فراز دریای سیاه تنها نبودند. از روز ششم اسفند، شماری از جنگنده‌های رافال اِم نیروی دریایی فرانسه مستقر روی ناو هواپیمابر شارل دوگل در دریای مدیترانه نیر با پشتیبانی یک هواپیمای سوخت‌رسان ایرباس ۲۴۳-۳۳۰آ اِم‌آر تی‌تی نیروی هوایی فرانسه نیز گشت‌های مسلح بر فراز دریای سیاه را آغاز کردند.

از روز هفتم اسفندماه، نیروی هوایی هلند با دو فروند هواپیمای سوخت‌رسان ایرباس ۲۴۳-۳۳۰آ اِم‌آر تی‌تی و شش فروند جنگنده اف-۱۶آ‌ام به کارزار گشت‌های مسلحانه هوایی بر فراز شرق اروپا وارد شد. این جنگنده‌ها یک نوبت گشت هوایی شش ساعته در صبح و یک نوبت در بعدازظهر انجام دادند. هواپیماهای سوخت‌رسان نیروی هوایی سلطنتی هلند مستقر در کلن آلمان نیز به جنگنده‌های تایفون نیروی هوایی آلمان و اف-۳۵آ نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا سوخت‌رسانی می‌کنند.

در روز پنجم اسفند و پس از آغاز جنگ در اوکراین، نیروی هوایی آمریکا شش فروند از ۱۲ فروند اف-۳۵آ اعزامی اسکادران ۳۴ شکاری به پایگاه هوایی اسپانگدالم در روز ۲۷ بهمن‌ماه را به شرق اروپا منتقل کرد. سه فروند از آن‌ها به لیتوانی و سه فروند دیگر به رومانی منتقل شدند تا از آنجا به گشت‌های مسلحانه هوایی اعزام شوند. شش فروند اف-۳۵آ باقی‌مانده در اسپانگدالِم  نیز برای اجرای چهار گشت روزانه چهار ساعته بر فراز لهستان و رومانی استفاده شدند.

وظیفه سوخت‌رسانی به جنگنده‌های نیروی هوایی آمریکا در این ماموریت‌ها بر عهده شش فروند هواپیمای سوخت‌رسان سنگین کِی سی-۱۰آ و ۱۲ فروند سوخت‌رسان متوسط کِی‌سی- ۱۳۵آر قرار داده شد. به جز شش فروند کی‌سی-۱۳۵آر، هنگ ۱۰۰ سوخت‌رسان نیروی هوایی آمریکا اعزامی به پایگاه هوایی رامشتاین در آلمان و سایرین از پایگاه  مادر یعنی میلدنهال در انگلستان مستقرند و ماموریت‌های خود را از این پایگاه‌ها انجام می‌دهند.

تا زمان تدوین این گزارش، گشت‌های مسلحانه هوایی نیروهای هوایی کشورهای عضو پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) همچنان اجرا می‌شوند. گشت‌هایی که به نظر می‌رسد تا زمانی که تهاجم روسیه به اوکراین به پایان نرسیده است، ادامه دارند. بیش از ۱۰۰ فروند هواپیمای جنگنده، ۲۶ فروند هواپیمای سوخت‌رسان و شش فروند هواپیمای هشدار زودهنگام هوابرد و در نهایت دو فروند هواپیمای جاسوسی رادیویی-الکترونیکی در این ماموریت‌ها شرکت دارند.