آیا جنگ در اوکراین باعث رکود جهانی می‌شود؟

• پابلو اوچوا

کارشناسان هنوز بر این باورند که اقتصاد جهانی امسال حتی با وجود جنگ بین روسیه و اوکراین رشد خواهد کرد - اما تأثیر جنگ در سراسر جهان محسوس خواهد بود.

نکته‌ مهم این است که شدت اثر منفی آن بستگی به مدت زمان جنگ دارد.

طول زمان جنگ تعيین خواهد کرد که تحولات اخیر در بازارها شوکی موقت خواهد بود یا چیزی دائمی‌تر.

در اینجا بررسی می‌کنیم که جنگ چگونه بر اقتصاد جهانی تأثیر می‌گذارد - و آیا می‌تواند منجر به رکود شود.

تاثیر متفاوت بسته به محل زندگی شما

بر اساس گزارش آکسفورد اکونومیکس، یک موسسه مشاوره‌ای مستقر در بریتانیا، پیامدهای اقتصادی جنگ برای روسیه و اوکراین "چشمگیر"خواهد بود، اما برای هر منطقه از جهان متفاوت پیش بینی‌می‌شود.

برای مثال لهستان و ترکیه پیوندهای تجاری مهمی با روسیه دارند و نسبت به سایر اقتصادها در برابر اثرات جنگ آسیب پذیرتر هستند.

لهستان بیش از نیمی از سوخت خود را از روسیه وارد می‌کند، در حالی که ترکیه بیش از یک سوم سوختش را وارد می‌کند.

اما تجارت ایالات متحده با روسیه تنها ۰.۵ درصد از تولید ناخالص داخلی و برای چین ۲.۵ درصد است - بنابراین تأثیر این بحران بر این کشورها محدودتر خواهد بود.

بن می، مدیر تحقیقات کلان جهانی در آکسفورد اکونومیکس، می‌گوید پیش‌بینی می‌شود که این جنگ، امسال رشد جهانی را حدود ۰.۲ درصد کاهش دهد و از ۴ درصد به ۳.۸ درصد برساند.

"اما این مشروط به این است که درگیری طولانی و کشدار نباشد. واضح است که اگر شاهد درگیری بسیار طولانی‌تری باشیم، تأثیرات آن بسیار بدتر خواهد بود."

'رکود تورمی'و قیمت نفت

یکی دیگر از عوامل بسیار مهمی که باید در نظر گرفت تاثیر این جنگ بر قیمت نفت است - که در حال حاضر هم باعث آشفتگی در بازارها شده است.

بر اساس گزارش اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده، پس از آمریکا و عربستان سعودی، روسیه سومین تولیدکننده عمده نفت در جهان است.

این کشور در سال ۲۰۲۰ روزانه ۱۰.۵ میلیون بشکه نفت استخراج می‌کرد و بین پنج تا شش میلیون بشکه صادرات داشت که نیمی از این صادرات به مقصد اروپا بود.

در روز ۷ مارس، نفت برنت، نوعی نفت خام دریای شمال، پس از اینکه ایالات متحده و اروپا احتمال ممنوعیت واردات نفت روسیه را مطرح کردند، به رکوردی تقریبا بی‌سابقه رسید.

بهای هر بشکه نفت برنت با جهش ۲۱ درصدی در هفته قبل، ۱۸ درصد ديگر هم جهش کرد و قبل از اینکه اندکی کاهش یابد، به نزدیک ۱۴۰ دلار رسید.

راب وست، رئیس شرکت تحقیقاتی تاندر سد انرژی به فایننشال تایمز گفت: "این اختلال می‌تواند قیمت هر بشکه نفت را به بیش از ۲۰۰ دلار برساند."

در روز ۸ مارس، الکساندر نواک، معاون نخست وزیر روسیه، فراتر رفت و گفت: "افزایش قیمت‌ها غیرقابل پیش‌بینی خواهد بود. قیمت هر بشکه نفت ۳۰۰ دلار یا حتی بیشتر از آن خواهد بود."

نواک در بیانیه‌ای در تلویزیون دولتی گفت: "کاملاً واضح است که رد کردن نفت روسیه عواقب فاجعه‌باری برای بازار جهانی به دنبال خواهد داشت."

افزایش قیمت نفت نه تنها قیمت سوخت، بلکه قیمت هر چیز دیگری را بالا می‌برد. تورم بالا می رود زیرا سوخت و انرژی هزینه‌های اصلی هستند که برای ساخت و حمل و نقل کالاها باید تأمین شوند.

به گفته اقتصاددانان بانک بارکلیز که پیش‌بینی خود از رشد جهانی امسال را یک درصد کاهش داده‌اند، این ترکیب می‌تواند منجر به یک شوک "رکود تورمی"شود.

"رکود تورمی"زمانی اتفاق می‌افتد که اقتصاد یک کشور همزمان با افزایش قیمت‌ها و رکود اقتصادی مواجه باشد.

جنگ همچنین می‌تواند منجر به افزایش قیمت مواد غذایی شود، زیرا روسیه و اوکراین هر دو تولیدکنندگان بزرگ مواد غذایی هستند.

به گفته واندیل سیلوبو، محقق ارشد اقتصاد کشاورزی در دانشگاه استلنبوش و جی‌پی مورگان، روسیه و اوکراین ۱۴ درصد گندم جهانی را تولید می‌کنند و ۲۹ درصد از صادرات جهانی را به خود اختصاص می‌دهند.

علاوه بر این، هر دو کشور تولیدکنندگان بزرگ ذرت و روغن آفتابگردان نیز هستند.

اختلال در عرضه غلات بر خریداران در خاورمیانه، آفریقا و ترکیه تأثیر خواهد گذاشت.

لبنان همانند مصر و ترکیه بیشتر گندم خود را از روسیه یا اوکراین می‌خرد.

سودان، نیجریه، تانزانیا، الجزایر، کنیا و آفریقای جنوبی نیز به غلات روسیه و اوکراین متکی هستند.

سِوین تور هولزیتر، رئیس یارا، یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های کود شیمیایی جهان، می‌گوید "برای من مسئله این نیست که آیا ما به سمت یک بحران جهانی غذا پیش می‌رویم، مسئله این است که این بحران چقدر بزرگ خواهد بود."

قیمت کودهای شیمیایی از قبل هم به دلیل افزایش قیمت گاز بالا بود.

روسیه صادرکننده عمده کودهایی است که در کشاورزی برای محافظت از محصولات استفاده می‌شود.

هولزیتر به بی‌بی‌سی می‌گوید "ما پیش از جنگ هم در شرایط سختی قرار داشتیم."

او می‌گوید: "غذای نیمی از جمعیت جهان با استفاده از کودها فراهم می‌شود ... و اگر برای برخی محصولات از زمین‌های کشاورزی حذف شود، [بازده] ۵۰ درصد کاهش می‌یابد."

افزایش نرخ بهره

جنیفر مک‌کئون، رئیس سرویس اقتصاد جهانی در کپیتال اکونومیکس می‌گوید انتظار می‌رود قیمت‌های بالاتر انرژی و مواد غذایی روی هم تورم را در کشورهای نوظهور تا یک درصد افزایش دهد.

در برخی از کشورهایی که در حال حاضر با تورم دست و پنجه نرم می‌کنند، به ویژه در اروپای مرکزی و آمریکای لاتین، بانک‌های مرکزی وسوسه می‌شوند تا با افزایش نرخ بهره، با تورم مبارزه کنند.

مک‌کئون به بی‌بی‌سی گفت: "این کار، بار بیشتری بر دوش آن اقتصادها خواهد گذاشت."

در همین حال، بخش‌هایی از اروپای شرقی، آلمان، ایتالیا و ترکیه که به شدت به صادرات گاز روسیه وابسته هستند هم شاهد بالا رفتن هزینه زندگی خواهند بود.

ترميم پر فراز و نشیب

تحلیلگران هنوز هم رشدی قوی در سال جاری را پیش‌بینی می‌کنند که بخشی از آن به دلیل بازگشت اقتصادها به سطح قبل از همه‌گیری است.

بن می می‌گوید بازگشت به حالت عادی باعث ایجاد "ثروت بادآورده"از نظر رشد اقتصادی می‌شود.

تا کنون این جنگ تا حدی این رشد را تهدید می‌کند، اما تأثیر آن بستگی بسياری به مدت زمان جنگ و میزان وخامت اوضاع دارد.

بن می می‌گوید "این چیزی نیست که اقتصاد جهانی را به سمت رکود یا چیزی مانند آن سوق دهد."

اما تصدیق می‌کند که این وضعیت "به طور کلی‌تر باعث ایجاد بلاتکلیفی می‌شود"و اذعان می‌کند که "میزانی که همه این‌ها می‌توانند تشدید شود ناشناخته بزرگی است".