هشتاد هزار ایرانی سرگردان در ترکیه؛ اضطراب اخراج
با اعلام مقام‌های کشور ترکیه مبنی بر اجرایی‌شدن قانون «اتباع خارجی و حفاظت بین‌المللی»، روند اخذ و تمدید اقامت توریستی اتباع برخی از کشورها، از جمله ایران، محدود شده است.
با اعلام این قانون که نخست در سال ۲۰۱۹ مدت کوتاهی اجرایی شد و با توجه به کرونا به حالت تعلیق درآمد، سرنوشت نزدیک به ۸۰ هزار ایرانی در ترکیه تغییر کرده است و باید مسیر دیگری برای اقامت و مهاجرت انتخاب کنند، یا به ایران بازگردند.
با برداشته شدن امکان اقامت توریستی، تنها راه ماندن در ترکیه، اقامت تحصیلی، ثبت شرکت، یا خرید ملک است و بسیاری از ایرانیانی که با قرارداد اجاره در ترکیه هستند، دیگر نمی‌توانند مجوز اقامت جدید در این کشور دریافت کنند.
به گفته یکی از کارشناسان مهاجرتی در گفت‌وگو با خبرگزاری آناتولی، حدود ۱۱۵ هزار ایرانی در ترکیه زندگی می‌کنند که ۸۰ هزار نفر از آنان با اقامت توریستی در ترکیه سکونت دارند و با قانون جدید، اقامتشان تمدید نخواهد شد و ناچار باید این کشور را ترک کنند.
وقتی به آمار مهاجرت ایرانیان به ترکیه نگاه می‌کنیم، متوجه می‌شویم که در کنار کشورهایی چون آمریکا، آلمان، استرالیا، و کانادا، ترکیه نیز از جمله مقاصد اصلی مهاجران ایرانی طی چند سال گذشته بوده است.
طی ۵ سال گذشته و با سقوط ارزش ریال، موجی از تقاضا از سوی ایرانیان برای اقامت و خرید ملک در ترکیه آغاز شد. بر اساس آمار خرید ملک ایرانیان در ترکیه، از حدود بیش از ۷۵۰ ملک در سال ۲۰۱۷، به ترتیب به سه هزار و ۶۵۰ ملک در سال ۲۰۱۸، پنج هزار و ۴۲۳ ملک سال ۲۰۱۹، هفت هزار و ۱۸۹ ملک در سال ۲۰۲۱، و ده هزار و ۵۶ ملک در سال ۲۰۲۱ رسیده است. این آمار در نقطه اوج خود، در شهریور ۱۴۰۰ به نزدیک ۱۲ هزار ملک رسیده است.
از جمله دلایل اقبال به سرمایه‌گذاری و اقامت در ترکیه، می‌توان به سرکوب مردم و محدودیت‌های اجتماعی، و نیز سقوط اقتصاد ایران و افت ارزش ریال برابر دلار و هم‌زمانی آن با سقوط ارزش لیر ترکیه برابر دلار اشاره کرد که برای ایرانیان، سرمایه‌گذاری از طریق خرید ملک در ترکیه را به گزینه مطلوب بدل کرد.
یکی از کاربران فعال در حوزه املاک، می‌نویسد: «با سقوط بورس و رکود معاملات مسکن در ایران، دیگر هیچ گزینه مطلوب سرمایه‌گذاری در داخل نیست. از سوی دیگر، امید به بازگشت ثبات به اقتصاد ترکیه، سرمایه‌گذاری از طریق خرید ملک در این کشور را گزینه‌ای منطقی و سودآور کرده است. چرا که شما با قیمتی گاه کمتر از یک آپارتمان در تهران، امکان خرید ملکی در ترکیه با شانس دریافت اقامت این کشور به‌عنوان پلی برای مهاجرت به اروپا را دارید.»
ایرانیان این الگو را در دهه هشتاد و در زمان ثبات قیمت ارز در دبی نیز به کار گرفته بودند. در آن زمان، خرید و سرمایه‌گذاری در دبی یکی از انتخاب‌های اقتصادی ایرانیان بود. اما با آغاز موج نخست افزایش قیمت ارز، سرمایه‌گذاری ایرانیان در دبی به سرعت پایین آمد و متوقف شد.
اما دولت ترکیه در بحران اقتصادی کنونی‌اش کوشید تا از طریق جذب سرمایه خارجی با فروش ملک به ایرانیان، بخشی از بحران را پشت سر بگذارد.
ترکیه به دلایلی جز سرمایه‌گذاری نیز مقصد مهاجرتی ایرانیان است. این کشور شرایط اجتماعی مناسب‌تری دارد و به‌خصوص برای نسل جوان جاذب است، زیرا فرصت‌های بیشتری در اختیار آنان می‌گذارد. در شرایطی که حکومت جمهوری اسلامی ایران هر سال با وضع قوانین محدود کننده و تشدید سرکوب‌ها شرایط زندگی را در ایران سخت‌تر می‌کند، ترکیه مقصدی مطلوب برای کسانی است که می‌خواند به هر ترتیب ایران را ترک کنند.
همچنین، با آن‌که هزینه‌های زندگی در شهری مانند استانبول در حدود ۲۰ درصد گران‌تر از تهران است، بخشی از طبقه مرفه و حتی متوسط، تمایل دارد با صرف هزینه مشابه زندگی در تهران، ضمن سرمایه‌گذاری مطمئن‌تر، از آزادی‌ها و رفاه اجتماعی بهتر نیز برخوردار شود.
حالا با اجرا شدن این قانون باید دید مقصد بعدی ایرانیان مهاجر کدام نقطه از جهان است. اگر مبنا الگوی مقاصد توریستی باشد، به نظر می‌رسد کشورهای گرجستان و ارمنستان شانس بالایی برای جذب ایرانیان مهاجر داشته باشند.
اما اگر بر مبنا را الگوی مهاجرتی کنونی قرار دهیم، برای آن دسته از ایرانیان که توان مالی مناسبی دارند، شاید کشورهای آلمان، استرالیا، بلژیک، سوئد، و دانمارک گزینه اصلی مهاجرت باشد.
افزایش محدودیت‌های اجتماعی، ویرانی اقتصاد ایران که کسب‌وکارها را ورشکسته کرده است و از بین رفتن فرصت‌های شغلی، سبب شده است که ایرانیانی که امیدی به فردای بهتر در چارچوب نظام جمهوری اسلامی ندارند، به دنبال راه‌هایی ساده و متناسب با شرایط اقتصادی خود برای مهاجرت باشند.
البته کشور ترکیه هیچگاه مقصد نهایی ایرانیان مهاجر نیست، بلکه مهاجران می‌کوشند با حضوری موقت در این کشور، شانس رفتن به کشورهای اروپایی و آمریکا و کانادا را به دست آورند.
با مرور نوشته‌های کاربران ایرانی متوجه می‌شویم که با اجرایی‌شدن این قانون در ترکیه، اگرچه شاهد تغییر الگوی مهاجرتی میان ایرانیان خواهیم بود، به معنای توقف میل به مهاجرت در ایرانیان به کشور ترکیه نخواهد بود، چرا که شرایط اقتصادی و اجتماعی فعلی ایران امیدوارکننده نیست.
این موضوع نشان می‌دهد که چرا شهروندان ایرانی طی پنج سال گذشته میلی سه برابری برای مهاجرت به کشور ترکیه داشته‌اند و این کشور پس از آمریکا، مبدل به دومین مقصد مهاجران ایرانی شده است.