رویترز و وال استریت ژورنال از گزارش آژانس خبر دادند سیگنال «مدیریت تنش» تهران

سعید خطیب‌‌‌زاده، سخنگوی دستگاه دیپلماسی روز گذشته ادعاهای آژانس را رد کرد و گفت: «این گزارش بازتاب‌‌‌دهنده واقعیت گفت‌‌‌وگوهای ایران و آژانس نیست. بعد از توافقی که بین ایران و آژانس در تهران انجام شد به صورت مکتوب ایران پاسخ‌‌‌هایی را به آژانس ارائه کرد و چند دور نشست‌‌‌های مفصل به صورت حضوری برگزار شد که پاسخ‌‌‌های فنی و ارائه مستندات از سوی ایران صورت بگیرد.» وی در عین حال گفت که این گزارش منصفانه نیست. همچنین الجزیره در رابطه با این گزارش نوشت آژانس بر این باور است که ذخایر اورانیوم غنی‌سازی شده ایران به ۱۸ برابر حد مجاز در توافق هسته‌‌‌ای رسیده است. طبق برآورد آژانس، میزان ذخایر اورانیوم غنی‌‌‌ شده ایران تا روز ۱۵ مه ۲۰۲۲، به ۳هزار و ۸۰۹ کیلوگرم رسیده است. آژانس می‌‌‌گوید این افزایش در حالی است که بر اساس برجام، ایران تنها می‌تواند ۲۰۲ کیلوگرم اورانیوم غنی‌‌‌‌‌‌شده در اختیار داشته باشد.

این گزارش همچنین از ادامه غنی‌‌‌سازی اورانیوم با غلظت بالاتر از۶۷/ ۳درصد خبر داده که میزان مجاز در برجام است. بر این اساس، ایران۴/ ۲۳۸ کیلوگرم اورانیوم با غلظت ۲۰‌درصد در اختیار دارد که حدود ۵۶ کیلوگرم بیشتر از رقم ذکر شده در گزارش سه ماه پیش آژانس است؛ در گزارش پیشین این میزان ۱/ ۱۸۲ کیلوگرم بود. در دوره قبلی گزارش آژانس افزایش۳/ ۶۸ کیلوگرمی ذخیره اورانیوم ۲۰‌درصدی را ثبت کرده بود.

این گزارش همچنین میزان ذخیره اورانیوم با غلظت ۶۰‌درصد ایران را ۱/ ۴۳کیلوگرم عنوان کرده که حدود ۱۰ کیلوگرم بیشتر از گزارش پیشین آژانس است؛ در گزارش پیشین این میزان ۲/ ۳۳ بود و افزایش ۵/ ۱۵ کیلوگرمی ثبت شده بود. در عین حال به گزارش خبرنگار وال‌‌‌استریت ژورنال، مقدار اندکی از این میزان به اورانیوم فلزی تبدیل شده است. خبرنگار روزنامه آمریکایی وال‌‌‌استریت ژورنال تاکید کرد: «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارش روز دوشنبه خود اعلام کرد ایران در ارائه پاسخ‌‌‌های «معتبر فنی» به سوال‌‌‌هایش درباره پیدا شدن مواد هسته‌‌‌ای در ایران طی سه سال گذشته موفق نبوده است.» خبرنگار وال‌‌‌استریت ژورنال نوشت که آژانس در گزارش خود اعلام کرده است: « از زمانی که آژانس ذرات اورانیوم با منشأ انسانی در سه سایت پیدا کرده، به ایران چند فرصت داده تا درباره وجود این مواد توضیح دهد؛ اما ایران توضیحاتی که از نظر فنی در ارتباط با آن چیزی که آژانس در این مکان‌‌‌ها پیدا کرده، معتبر باشد، ارائه نکرده است.»

«توضیحات» ارائه شده

البته طی سفری که گروسی اواسط اسفندماه به تهران داشت و بر اساس توافق ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، قرار شد که سازمان انرژی اتمی حداکثر تا ۲۹ اسفند ۱۴۰۰ توضیحات کتبی مرتبط با سوالات مطرح شده توسط آژانس درباره موضوعات مربوط به سه مکان که ایران به آنها نپرداخته را به همراه اسناد پشتیبان مربوطه، به این نهاد ارائه دهد. محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ۱۷ فروردین سال‌جاری در این رابطه گفت که اسنادی که ۲۹ اسفند باید می‌‌‌فرستادیم، در اختیار آژانس قرار گرفته است.

محمدرضا غائبی، سرپرست نمایندگی دائم ایران در سازمان‌های بین‌المللی در وین و آژانس پس از انتشار آخرین گزارش آژانس در همین خصوص توضیح داد: «جمهوری اسلامی ایران به‌رغم اینکه از همان ابتدا معتقد بود طرح ادعاهای مطروحه علیه آن بر اساس اطلاعات ساختگی است که توسط رژیم صهیونیستی و کشورهای معاند در اختیار آژانس قرار گرفته است، برای نشان دادن حسن نیت خود و رد ادعاها و اتهامات مطرح شده از طریق اعلام آمادگی برای تعامل مستدل و فنی با آژانس تلاش کرد تا ضمن توافق با آژانس برای وارد شدن به یک روند مذاکراتی با هدف حل و فصل نهایی این ادعاها توضیحات و مستندات فنی لازم را در خصوص ادعاهای مطروحه در اختیار آژانس قرار دهد.» همچنین غائبی تاکید کرد: «این گزارش با کنار گذاشتن استدلالات ایران و نامعتبر خواندن غیرمنصفانه آنها، همچنان بر مفروضات از پیش تعیین شده آژانس تکیه کرده و جمع‌بندی یک طرفه خود را ارائه می‌دهد.»

به گزارش خبرگزاری رویترز هفته آینده نشست شورای حکام که ۳۵ کشور عضو آن هستند، برگزار خواهد شد و احتمال صدور قطعنامه انتقادی علیه تهران در این نشست وجود دارد. با توجه به گزارش اخیر آژانس این گمانه مطرح شد که شاید نتوان برای مذاکرات احیای برجام نیز چشم‌‌‌انداز چندان خوشایندی را متصور شد. همچنان‌که در این رابطه بارها گروسی گفته است که بدون تفاهم ایران و آژانس تحقق توافق در مورد برجام ممکن نیست. مذاکراتی که نزدیک به سه ماه است متوقف شده و هنوز دلیل اصلی تعلیق این گفت‌وگوها مشخص نیست.

آمریکا باید تصمیم بگیرد

سید محمد مرندی، استاد دانشگاه تهران و مشاور رسانه‌‌‌های بین‌المللی تیم مذاکراتی در این رابطه به روزنامه «دنیای‌اقتصاد» گفت: «اکنون بحث توقف مذاکرات مطرح نیست بلکه مساله این است که آمریکایی‌‌‌ها باید نسبت به دادن تضمین و توقف تحریم تصمیم بگیرند.»

مرندی تاکید کرد: «در واقع آمریکا در برابر تضمین دادن به ایران در مورد سرمایه‌گذاری‌‌‌های انجام شده در هنگام اجرای برجام‌‌‌ مقاومت می‌کند. در صورت خروج مجدد آنها از برجام تکلیف این سرمایه‌‌‌ها چه می‌شود؟ اگر این مساله روشن نشود، حتی در صورت احیای برجام، این توافق فایده چندان اقتصادی برای ایران نخواهد داشت.»

به گفته این کارشناس، ایران کماکان منتظر است تا آمریکا در خصوص مساله تضمین‌‌‌ها یک پاسخ منطقی بدهد و همچنین در حوزه تحریم‌ها نیز منطقی‌‌‌تر رفتار کند.

ملاحظه نسبی تهران

عبدالرسول دیوسالار، استاد علوم سیاسی دانشگاه کاتولیکا درباره میزان افزایش اورانیوم غنی‌‌‌شده ۲۰ و ۶۰‌درصدی ایران به «دنیای‌اقتصاد» گفت: «حداقل نتیجه‌‌‌ای که از این اعداد و ارقام می‌توان گرفت این است که ایران یک ملاحظه نسبی را رعایت کرده تا حداکثر ظرفیت‌‌‌های خود را فعال نکند و به سمت حداکثرسازی تولید نرفته است.» دیوسالار می‌‌‌گوید درست است که ایران افزایش ذخایر اورانیوم غنی‌‌‌شده‌‌‌اش را متوقف نکرده ولی از حداکثر ظرفیتش نیز استفاده نکرده است. این پژوهشگر با بیان اینکه این حجم از ذخایر اورانیوم غنی شده ۲۰ و ۶۰‌درصد، حرکت ایران به سمت ساخت سلاح نمی‌تواند تعبیر شود، گفت: «این در حالی است که ایران قصد ساخت بمب ندارد و غرب نیز این موضوع را می‌‌‌داند که ایران تصمیم سیاسی برای ساخت سلاح ندارد.»

دیوسالار ادامه داد: «در چنین شرایطی زمان گریز هسته‌‌‌ای از نظر حجم ذخایر لزوما به مفهوم حرکت لحظه‌‌‌ای ایران به سمت ساخت سلاح نباید تعبیر شود. این نگاه تاحدودی کمک می‌کند که تنش‌‌‌ها به صورت فوری افزایش پیدا نکند.»استاد علوم سیاسی دانشگاه کاتولیکا در خصوص چشم‌‌‌انداز نشست پیش‌‌‌روی شورای حکام نیز گفت: «شورای حکام در نشست بعدی، ‌‌‌ حتما نگرانی‌‌‌اش را نسبت به افزایش ظرفیت اورانیوم غنی‌‌‌شده ایران ابراز خواهد کرد اما این لزوما به آن معنا نیست که قطعنامه جدید علیه ایران صادر خواهند کرد. اگرچه این احتمال وجود دارد.» به گفته دیوسالار احتمال صادر نکردن قطعنامه به دلیل امیدهایی است که همچنان به‌ویژه در طرف اروپایی جهت حفظ برجام وجود دارد. وی افزود: «به نظر می‌رسد که در نشست هفته آینده شورای حکام یک بیانیه شدیداللحن یا بیانیه‌‌‌ای که در آن ابراز نگرانی کنند، صادر شود که این به معنای صدور قطعنامه از سوی شورای حکام نمی‌تواند باشد.» این پژوهشگر در پاسخ به این سوال که آیا ممکن است در نشست‌‌‌های بعدی شورای حکام، قطعنامه‌‌‌ای علیه ایران صادر شود، توضیح داد: «از آنجا که غرب با بحران کمبود راه‌‌‌حل مواجه است، حرکت به سمت صدور قطعنامه‌‌‌ای که برجام را در معرض فروپاشی قرار دهد، مطلوب سیاستمداران غربی نیست و شاید تنها به عنوان آخرین اقدام پیگیری شود.» دیوسالار در نهایت گفت که غربی‌‌‌ها احتمالا همچنان برجام را به عنوان بستر حداقلی برای مذاکره با ایران حفظ کنند و پیش‌بینی می‌شود که خیلی سریع به سمت ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت و صدور قطعنامه گام برندارند.

همه در مدار تنش

رحمن قهرمانپور، کارشناس مسائل بین‌الملل نیز با توجه به اخباری که از آخرین گزارش آژانس از سوی برخی رسانه‌‌‌ها درز پیدا کرده، به «دنیای‌اقتصاد» گفت: «برخلاف خوش‌بینی‌‌‌ای که در اواخر اسفند ماه نسبت به بهبود روابط ایران و آژانس شکل گرفته بود و گمان می‌‌‌رفت که تنش‌‌‌ها کاهش پیدا کند اما چنین نشد و ما هنوز در مدار تنش با آژانس هستیم.»به گفته قهرمانپور آژانس هنوز از سوی ایران قانع نشده و ادعا می‌کند که ایران در مورد سه مکان مطرح شده پاسخی به این سازمان نداده است. وی افزود: «این به آن معناست که اجلاس بعدی شورای حکام در ماه ژوئن، اجلاس سختی برای ایران خواهد بود؛ البته اینکه آیا این اجلاس منجر به صدور بیانیه شود یا قطعنامه هنوز جای بحث دارد.» این کارشناس با بیان این موضوع که در حال حاضر امکان صدور قطعنامه علیه ایران منتفی است، ادامه داد: «احتمال صدور قطعنامه در این اجلاس پایین است ولی به نظر می‌رسد که اروپایی‌‌‌ها به نسبت دوره‌‌‌های پیشین رویکرد تندتری داشته‌‌‌ باشند و حتی یک بیانیه علیه ایران صادر کنند»  قهرمانپور تاکید کرد: «این‌طور تصور می‌شود که واشنگتن و بروکسل هنوز بعد از جنگ روسیه علیه اوکراین در خصوص موضوع برجام به یک موضع واحد نرسیده‌‌‌اند که بتوانیم با قطعیت بگوییم در اجلاس شورای حکام به دنبال صدور قطعنامه خواهند رفت.»

اجلاس سخت سپتامبر

این کارشناس با بیان اینکه احتمالا از این اجلاس پیش‌‌‌رو بدون صدور قطعنامه عبور خواهیم کرد، افزود: «ولی در اجلاس دور بعدی یعنی در ماه‌‌‌ سپتامبر اگر وضعیت به همین صورت پیش برود ایران وضعیت خیلی سخت‌‌‌تری خواهد داشت و حتی ممکن است شاهد صدور قطعنامه نیز باشیم.» وی به تاثیر انتخابات میان‌‌‌دوره‌‌‌ای کنگره آمریکا بر مساله ایران و برجام نیز اشاره کرد و توضیح داد: «در چند حوزه انتخاباتی چه در سنا و چه مجلس نمایندگان وضعیت جمهوری‌خواهان بهتر از دموکرات‌‌‌هاست. در عین حال به دلیل وضعیت سنی جو بایدن احتمال اینکه وی دور بعدی نیز رئیس‌‌‌جمهور شود، پایین است. بنابراین اکنون رئیس‌‌‌جمهور در شرایط دشواری به‌سر می‌‌‌برد.» قهرمانپور اشاره کرد که مساله انتخابات برای دموکرات‌‌‌ها خیلی سرنوشت‌‌‌ساز است و آنها اکنون فرصت پرداختن به موضوعات دیگر را ندارند. همچنین آنها در چنین مقطعی نمی‌توانند  تصمیمی سخت در قبال ایران و برجام بگیرند.