آقای مسعود بارزانی رئیس اقلیم جنوب کوردستان طی یک سفر تاریخی دو روزە بە شهر دیاربکر ( ئامەد ) در شمال کوردستان در روزهای ١٦ و ١٧ نوامبر کە بە دعوت رسمی حکومت تورکیە انجام گرفتە بود، موضوعات جدیدی را با خود بمیان آوردە کە اثرات این سفر از جهات مختلفی قابل و تجزیە و تحلیل است. در این مطلب کوتاە سعی می شود تاثیرات آن از جهات تاریخی، اقتصادی، منطقەای و بویژە در ارتباط با ایران برشمردە شود.
بعنوان مقدمە یادآوری این نکتە هم ضروری بنظر میرسد کە در تاریخ مبارزات بارزانیها خارج از سفرهای تاریخی دیگری همانند سفر زندەیاد ملا مصطفی بارزانی بە ارمنستان در سال ١٩٥٧ و دیدار با کوردهای ارمنستان کە هنوز هم بعد از چند دهە در اذهان کوردهای ارمنستان بە گرمی از آن یاد می شود و همچنین سفر آقای مسعود بارزانی بە "ڕۆژئاوای کوردستان "غرب کوردستان در سال ١٩٩٤ تاثیرات عمیقی بر احساس ملی کوردهای آن بخش کوردستان بجای گذاشت بارزانیها در جریان تشکیل جمهوری آرارات و کوردستان در مهاباد نقش ویژەای داشتەاند و ارزش معنوی آنان در کوردستان برکسی پوشیدە نیست.
بە لحاظ احساسی حضور رهبران کورد بخشهای مختلف کوردستان بسیار موثر و اما رژیم ایران بە هیچیک از رهبران ملی کورد بخشهای دیگر کوردستان اجازە را نمیدهد کە در میان مردم همتبار خود در ایران ظاهر شوند. خشکانیدن حس ملی در مورد آذربایجانیها و عرب و بلوچها هم صادق است و رژیم ایران اجازە نخواهد الهام علی اف در اردبیل و یا تبریز و یا نوری مالکی کە از اقمار خودش هست در "الاحواز "ظاهر شود و بازتاب سفر آقای بارزانی بە سوالاتی در میان ملتهای همجوار شور و هیجانی ببار می آورد کە تا سالها در اذهان عموم تداعی می گردد.
باید بە موردی کە هرگز در رسانەها انتشار نیافتە اشارە نمود کە خاطرات تلخ پناهندگان کورد عراق در ایران و تحقیراتی کە در طول آن سالها متوجەشان شدە زخمهایی را در روح و جسم آنان برجای گذشتە کە حتی رهبران جنبش کورد بویژە بارزانیها از آن مصون نبودند. شاید بی دلیل نباشد کە از بدو بازگشت کوردها بە سرزمین خود در سال ١٩٩١ و بعداز آزادی کوردستان هیچگاە آقای مسعود بارزانی بە غیر از یک مورد بە ایران سفر ننمود. اگرچە کوردهای عراق بە دلایلی از وجود نامردمیهایی کە علیە آنان در ایران متوجە شدە زبان نمی گشایند اما شدت تحقیر و توهین بگونەای بودە کە آنان از ایران و ایرانی متنفرند. بە لحاظ سیاسی نیز در طول دو دهە اخیر و بدنبال تشکیل حکومت نیمە مستقل آن بخش کوردستان، رژیم ایران از هیچگونە سیاستهایی تفرقەاندازنە و خشونت طلبانە علیە مردم کوردستان کوتاهی ننمودەاست. رژیم ایران یکی از عوامل جنگ داخلی در کوردستان عراق بود.
نگاە تاریخی:
برخی تحلیلگران بحران سوریە و دخالت آشکار ایران و تورکیە در تشدید این بحران را همچون دوران جنگ میان عثمانی و صفوی می پندارند. باید بخاطر آورد کە در جریان جنگ میان صفویان و عثمانیها کوردها علیرغم اینکە بخشی از ایران بودند اما در کنار عثمانیها علیە صفویان جنگیدند و بخش اعظم کوردستان بە خاک عثمانی ضمیمە گردید و بعدها نیز تلاشهای ناکامی برای آزادی و الحاق شرق کوردستان کە امروزە "کوردستان ایران"شناختە می شود بە کوردستان تحت سلطە عثمانی و کوردستان عراق انجام گردید.
البتە ایران گریزی تنها خواست و آرزوی کوردها نبودە و برخی اسناد تاریخی حکایت از آن دارد کە مسیحیان و ملتهای حوزە قفقاز هم در جریان جنگ میان روسها و ایران متقاضی جدایی از ایران بودەاند و عهدنامە تورکمانچای بنا بە رضایت ملتهای قفقاز بودەاست تا از دست ایران رهایی یابند.
مشترکات کوردها بە لحاظ فرهنگی در حوزە فرهنگ ایرانی، از نظر اقتصادی در ارتباط با تورکها و از بعد دینی با عربها تعریف می شوند. مجاورت کوردستان عراق با ایران کە در هشتاد سال گذشتە و از بدو تشکیل کشور عراق رژیم ایران پای خود در مشکلات عراق بنفع خود را محکم کردە است و سیطرە قابل انکاری بر کل عراق داشتە و دارد. سیاستهای نفرت انگیز ایران در جنوب کوردستان از بدو آزادی جنوب کوردستان در سال ١٩٩١ مردم کورد همانند مردم جمهوری آذربایجان و افغانستان نسبت بە ماهیت تفرقەانگیزانە رژیم ایران بیشتر پی بردند و احزابی کە روابط نزدیک با ایران داشتند نیز اعتبار خود را از دست دادند تا جائیکە احزاب نزدیک بە ایران در انتخابات اخیر بە پایین ترین سطح در تاریخ انتخاباتی دودهە گذشتە رسیدند. در مقابل چیرەگی دولت تورکیە در عرصەهای مختلف در آن بخش کوردستان، ایران را مغلوب نمود و سفر آقای بارزانی برای توسعە روابط اقتصادی خود با تورکها بمثابە شکستی تاریخی همچون شکست صفویان در جنگ چالدران و میخی بر تابوت نفوذ رژیم ایران در میان کوردهاست.
از بدو آزادی کوردستان عراق در سال ١٩٩١ تا شروع بهار عربی و متعاقبا بحران سوریە، کشورهای ایران، تورکیە و سوریە بطور ماهیانە جلسات امنیتی برای بی ثبات کردن و کوردستان عراق و تضعیف و نابودی خواستە کوردها در قسمتهای کوردستان انجام میدادند. بحران سوریە این اتفاق ننگین علیە کوردها را مختل نمود و تورکها با عبرت از تاریخ و فاصلە گرفتن از سیاست ناخردمندانە کە دستاوردی برای آن کشور نداشت و احداث پروژە گاز نابوکو هم کە بدلیل ناکامی در خرید و انتقال گاز جمهوری آذربایجان بە تورکیە و از آنجا بە اروپا ناکام ماند، تورکها درصدد روی آوردن بە منابع گاز و انرژی کوردستان شدند تا بتوانند منافع اقتصادی خود را تامین نمایند. دستیابی بە این منافع نیز بدون اعتراف بە حکومت اقلیم کوردستان و حل مسئلە کورد در آن کشور امکان پذیر نیست. سفر آقای بارزانی بە دیاربکر منافع اقتصادی تورکها و حقوق ملی کوردها تامین می کند. کوردستان عراق چهارمین کشور تامین کنندە منافع اقتصادی تورکیە است با راە اندازی و پمپاز گاز کوردستان بە پروژە گاز نابوکو در سال ٢٠١٤ کوردستان عراق بە دومین کشور تامین منافع اقتصادی تورکیە صعود می نماید.
در عرصە داخلی کوردها نیز گرچە دو جریان مطرح کوردی یعنی پ.ک.ک با حزب دموکرات کوردستان بە رهبری آقای بارزانی در مورد کوردستان سوریە اختلاف دارند اما هر دو در مورد کوردستان ایران مثل هم می اندیشند. تظاهرات کوردهای تورکیە در در تمام شهرهای شمال کوردستان علیە اعدام زندانیان سیاسی کورد و در اربیل و سلیمانیە و دیگر شهرهای جنوب کوردستان اتفاق نظری است کە در مورد ایران دارند. در سطح منطقەای نیز باید گفت کە اسرائیل و کشورهای عربی در ارتباط با ایران متفق الفکرند.
بعد دیگر این سفر بحث پیرامون حل مسئلە کورد در شمال کوردستان است. هم رژیم تورکیە و هم حزب کارگران کوردستان تورکیە از آقای بارزانی برای پادرمیانی در پروسە صلحی کە آقای اوجالان در نوروز امسال مطرح نمود تقاضای کمک نمودەاند. برخی اخبار حکایت از تائید سفر آقای بارزانی از جانب آقای عبداللە اوجالان اشارە نمودەاست. رژیم ایران شدیدا نگران صلح تورکیە و کوردهاست. چرا کە ثبات نسبی کوردها در عراق، بهبود وضعیت کوردها در سوریە و تورکیە موقعیت ایران را نزد کوردها و دیگر ملل متزلزل می نماید و تورکیە کە همیشە دیپلماسی خود را بخاطر عقب نماندن از قافلە تنظیم می کند مایل بە همگامی کوردها با خود است و ایران کە سیاست کتمان و سرکوب را پیرو می کند حاضر بە قبول هیچ ملت دیگری غیرازملت فارس نیست. سال گذشتە آقای اوجالان در پیامی، ایران را مانع دستیابی کوردها بە حقوق خود دانست و چندین بار مقامات تورک نیز بە کارشکنی ایرانیان در پروسە صلح میان کوردها و تورکها اشارە نمودەاند. تا جائیکە چندی پیش مقامات وزارت خارجە ایران نسبت بە ادعاهای رسانەها و مقامات تورکیە واکنش نشان دادند.
نگرانی ایران از توافق میان کورد و تورک را می توان در نظر و بررسی های آنان جستجو نمود. برای نمونە سایت بولتن نیوز در مطلبی تحت عنوان راە بی بازگشت اردوغان بە این امر اشارە نمودە کە اردوغان کوردها را جری تر نمودە و بە ریسک بزرگی دست زدەاست کە برندە این ریسک کوردها هستند. ( نقل بە مضمون ) از نظر ایرانیها نباید بە کوردها و یا دیگر ملتها اجازە و امتیاز داد تا خواستەهای خود را علنی نمایند. اما تورکها در یک پروسە عملی ٨٠ سالە بە بطلان اینگونە سیاست رسیدە و رجب طیب اردوغان نخست وزیر تورکیە در سخنان خود در دیاربکر با اتفاق آقای مسعود بارزانی کە بە وجود نام کوردستان کە تورکها حاضر بە اعتراف بە آن نبودند، اعتراف نمود و اذعان نمود کە در سایە پروسە صلح کە از نوروز بە میان آمدە پلیس تورکیە کشتە نشدەاست و مادران ما برای از دست دادن عزیزانشان نگریستند و و اینجاست کە اهمیت صلح برای زمامداران مسئول معنی پیدا می کند .