چرا اسرائیل نگران جنگ میان آذربایجان و ارمنستان است؟
با از سرگیری درگیری‌های نظامی میان آذربایجان و ارمنستان از روز پنجم مهر، رسانه‌ها و کارشناسان اسرائیلی تاکید کرده‌اند که مسائل مرتبط با حوزه آسیای میانه، حتی بعد از توافق‌های اخیر صلح میان اسرائیل با امارات متحده عربی و بحرین و رسمیت یافتن حضور این کشور در خلیج فارس، همچنان اهمیت زیادی برای اسرائیل دارد.
این رسانه‌ها و کارشناسان دلیل اصلی مهم بودن این بحران برای اسرائیل را دور شدن آمریکا از ایفای نقش دیرینه خود در سرزمین‌های مختلفی دانسته‌اند که اسرائیل نیز در آنها منافعی دارد یا تحولات آنها بر این کشور اثرگذار خواهد بود.
روزنامه اسرائیلی «جروزالم پست» روز یکشنبه، ششم مهر، نوشت که هر چه آمریکا از ایفای نقش هژمونیک خود دورتر می‌شود، قدرت‌های منطقه‌ای مانند ترکیه، ایران و همچنین اسرائیل به‌ناچار نقش بزرگ‌تری خواهند داشت.
اما اسرائیل به ایفای نقش فعالانه‌تر ترکیه از جمله در قفقاز، در پی کمرنگ شدن نقش آمریکا در تمامی حوزه‌ها، حساس شده است.
از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، ارتش‌های آذربایجان و ارمنستان بر سر منطقه ناگورنو قره‌باغ (قره‌باغ علیا) که اکثریت جمعیت آن ارمنی هستند، با هم درگیر بوده‌اند.
حالا نه تنها ترکیه و کشورهای هم‌جوار مانند ایران و روسیه، بلکه اسرائیل نیز نظاره‌گر عواقب این تنش است.
به نوشته رسانه‌های اسرائیل، این کشور با وجود دوری سرزمینی از جنوب قفقاز، موضع و عملکرد خود در قبال این منطقه را نظر به رویکرد سایر بازیگران، از جمله ترکیه، سبک و سنگین می‌کند.
برای اسرائیل تا چندی پیش کاملا روشن بود که تمایل دارد باکو دست برتر را در نزاع نظامی و ارضی میان آذربایجان و ارمنستان داشته باشد به‌ویژه آن‌که در سال‌های اخیر جمهوری آذربایجان به داشتن روابط گسترده با اسرائیل علاقمندی نشان داده بود.
این واقعیت که آذربایجان تا ۴۰ درصد از نیاز اسرائیل به نفت را تامین کرده و در یک دهه اخیر نیز مشتری برخی تسلیحات اسرائیلی بوده، تنها دلیل اهمیت آذربایجان برای اسرائیل نبوده است.
آویگدور لیبرمن، وزیر خارجه وقت اسرائیل، سال ۲۰۱۲ با اشاره به ایران، گفته بود که «آذربایجان برای اسرائیل از فرانسه مهم‌تر است».
کارشناسان اسرائیلی در جریان درگیری‌های تیرماه امسال میان ارتش‌های آذربایجان و ارمنستان گفته بودند که یکی از ملاک‌های تعیین‌کننده در «لزوم حمایت اسرائیل از آذربایجان و کمک تسلیحاتی به ارتش این کشور»، «اهمیت راهبردی» مناسبات آذربایجان و اسرائیل در ارتباط با ایران و به ویژه وجود مرز طولانی آذربایجان با ایران است.
برخی از این کارشناسان اسرائیلی از اهمیت حضور و فعالیت‌های اسرائیل در مرز شمالی ایران سخن گفته بودند.
ریچل آوراهام، تحلیلگر مرکز دیپلماسی اسرائیل در شهر صفاد، تیرماه امسال در روزنامه «اسرائیل هیوم» نوشته بود که اسرائیل در این نزاع باید کنار باکو بایستد زیرا «آذربایجان چشم و گوش اسرائیل در برابر ایران است».
برخی گزارش‌ها در تیرماه امسال مدعی بودند که مرکز تولید سانتریفوژ سایت هسته‌ای نطنز هدف حملات پهپادهای اسرائیلی قرار گرفته است که از جمهوری آذربایجان به پرواز در آمده بودند، هرچند وزارت دفاع آذربایجان در بیانیه‌ای رسمی این ادعا را رد کرد.
پیش از آن نیز برخی گزارش‌های رسانه‌ای نام جمهوری آذربایجان را در ماجرای سرقت اسناد اتمی ایران در بهمن ۱۳۹۶ بر سر زبان‌ها انداختند و مدعی شدند عواملی که در همکاری با سازمان جاسوسی اسرائیل آرشیو هسته‌ای ایران را از حومه تهران ربودند، آن را از راه زمینی به جمهوری آذربایجان رساندند و ساعاتی بعد این اسناد با هواپیما به اسرائیل انتقال یافتند؛ در میان سکوت اسرائیل، آذربایجان این ادعا را نیز رد کرد.
اسرائیل همزمان با بهبود روابطش با جمهوری آذربایجان، آشکار و پنهان ناخشنودی‌اش را از مناسبات ارمنستان با جمهوری اسلامی ایران نشان داده است.
رسانه‌های اسرائیل مدعی هستند که حمایت ایران از ارمنستان بی‌ارتباط به نزدیکی اسرائیل به آذربایجان نیست.
هر زمان که بحث فروش تسلیحات اسرائیلی به آذربایجان در میان موافقان و مخالفان در اسرائیل بالا می‌گیرد، برخی از حامیان این معاملات، با اشاره به دیدارهای سال‌های گذشته وزیر دفاع و نیز نخست‌وزیر ارمنستان از تهران، استدلال می‌کنند که ایروان با تهران که «سرسخت‌ترین دشمن اسرائیل است» همکاری دارد.
تابستان امسال بالاخره سکوت ارمنستان در خصوص استفاده جمهوری آذربایجان از تسلیحات اسرائیلی شکسته شد و ایروان رسما از اسرائیل خواست که این معاملات «مرگبار» را متوقف کند.
ظهراب (سهراب) مناتسکانیان، وزیر خارجه ارمنستان، در روزهای تنش نظامی تیرماه کشورش با آذربایجان، در مصاحبه با رسانه‌های اسرائیلی گفت سلاح‌های اسرائیلی در دست نظامیان آذری، زیرساخت‌های غیرنظامی در ارمنستان را منهدم می‌کند.
ارمنستان با وجود این خود ماه گذشته سفارتش را در تل‌آویو افتتاح کرد در حالی که اسرائیل گفته است فعلا برنامه‌ای برای داشتن سفارت در ایروان ندارد.
آذربایجان ولی هنوز حاضر نشده است که سفارتش را در اسرائیل باز کند و همزمان تاکید کرده که علاقمند به گسترش و تحکیم مناسبات با تهران است.
اما سفارت اسرائیل در باکو یکی از مهم‌ترین نمایندگی‌های سیاسی این کشور در خارج است و به نوشته رسانه‌های اسرائیل، وزارت خارجه این کشور همواره دیپلمات‌های مجرب خود را به سفارت باکو می‌فرستد و جرج دیک، سفیر جدید اسرائیل در باکو، یک «دیپلمات مجرب» معرفی شده است.
اسرائیل در یک دهه اخیر محور اصلی سیاست خارجی خود را بر تقویت اردوگاه دولت‌های مخالف جمهوری اسلامی ایران استوار کرده ولی همزمان با روسیه که دوست نزدیک ایران و ارمنستان است، تعامل ویژه دارد و باید ملاحظات روسیه را نیز مد نظر قرار دهد.
اکنون به گفته سیاستمداران و رسانه‌های اسرائیلی، دولت بنیامین نتانیاهو با وجود دستاوردهای اخیرش در نزدیکی به امیرنشین‌های خلیج فارس، ناچار است غیر از ایران، به نقش ترکیه در حوزه قفقاز نیز بیشتر توجه کند.
سث فرانتزمن روزنامه‌نگار اسرائیلی معتقد است که ترکیه با هر اقدام خود به‌دنبال «منزوی کردن» اسرائیل است.
در حالی که تمایل اسرائیل به آذربایجان در نزاع آن کشور با ارمنستان تا دوره اخیر روشن بود ولی ظاهرا حمایت قاطع اخیر ترکیه از آذربایجان، اسرائیل را حساس کرده است.
آنکارا در جریان درگیری‌های تابستان میان آذربایجان و ارمنستان که ۱۶ کشته بر جای گذاشت، گفته بود که «حمله به آذربایجان مانند حمله به ترکیه است و همه امکانات ترکیه در خدمت آذربایجان است».
اسرائیل اظهارات اخیر رجب طیب اردوغان را شاخ و شانه کشیدن‌های جدی علیه خود می‌داند و اقدامات ترکیه در حوزه‌های مختلف را به ویژه پس از کاهش نقش آمریکا، با حساسیت دنبال می‌کند حتی اگر مناسبات کامل سیاسی اسرائیل و ترکیه ظاهرا حفظ شده است.
روزنامه تایمز بریتانیا اواخر مرداد امسال با اشاره به عملکرد ترکیه در سوریه، لیبی، حوزه خلیج فارس و قفقاز، به نقل از یوسی کوهن، رئیس موساد، نوشته بود که «خطر ترکیه برای اسرائیل از ایران بیشتر شده است».