نگاهی بە اندیشە گذر از تفکر ایرانشهری و بازگشت بە مدل سلجوقی در رابطە با ترکیە
بدنبال حمایت قاطع ایران از کشور جمهوری اذربایجان در جنگ اخیر علیە مردم ارتساخ، ( قرەباغ ) شاهد بروز تزهای گوناگونی توام با ناز و کرشمە از طرف برخی روشنفکران وابستە بە حاکمیت می شویم کە اغلب در سایت دیپلماسی ایرانی دیدە میشوند و در تئوریهای خود بە اتحاد میان ایران و ترکیە می اندیشند و برای ایدە خود استدلال تاریخی و اجتماعی می اورند. با توجە بە نقش اقای خامنەای در حمایت از اذربایجان بحث همگرایی میان ایران و ترکیە محتملا فراتر از نظر افراد و محتملا اینگونە مباحث توسط نهادهای دیپلماتیک مورد مطالعە و بررسی قرار گیرد. برای نمونە محکوم کردن امریکا در تحریم ترکیە توسط مقامات ایران سینگنالهایی برای ورود بە اندیشەهای مورد نظر محافل فکری ایران باشد.
از نظر ان دستە از کارشناسان امور منطقەای سخنان اردوغان در جریان رژە اذربایجان کە بە تشکیل پیمان همکاری میان کشورهای حوزە قفقاز شامل ترکیە، روسیە، ایران، اذربایجان، گرجستان و حتی ارمنستان بخاطر شعر اراز او مورد توجە قرار نگرفت گرنە اردوغان در سخنان خود از تشکیل پیمانی سخن بمیان اوردە کە برای ایران مهم است. . کارشناسان ایرانی معتقدند کە همپیمانی با ترکیە میتواند انان را در قوارە روسیە مقابل غرب قوی می نماید. از نظر انان اگر زمینە همگرایی میان دو کشور ایجاد شود میتوانند بر مدیترانە تسلط یابند و حتی اسرائیل را حذف نمایند. توجیە ان دستە این است کە چون ترکیە کشوری اسلامیست از طرف اروپائیان محدود گشتە و عموما اروپائیان بر مدیترانە تسلط دارند و سهم اسیا را نیز بە اسرائیل دادەاند. کارشناسان امر با نگاهی کە از روی سطحی نگریست اعلام داشتە کە نباید ترکیە را مقابل فشارهای اروپا تنها بگذاریم.
کارشناسان سایت دیپلماسی ایرانی در توجیە نگاە خود بە بسط همگرایی با ترکیە بە برخی نقاط تاریخی استناد میکنند کە میتوان ایران و ترکیە را متحد کرد. از نظر انان دورە سلجوقیان و معاهدە قصرشیرین میان سلطان مراد عثمانی و صفی شاە صفوی برهەایی از تاریخ است کە میتوان روابط را بر ان بنیان نهاد. بگفتە انان در سالهای اخیر سریالی بنام «بیداری؛ سلجوقیان بزرگ» از تلویزیونهای دولتی ترکیە نمایش دادە شدە کە برخلاف سریال حریم سلطان تصویر مثبتی از ایران نشان دادە است کە نقش مهمی برای ایران قائل بودەاست.
کارشاناسان امر در توجیە دیدگاە خود بە روابط دوكشور در تاریخ معاصر پرداختە و عنوان کردەند کە اگرچە از ٣٨٠ سال قبل بە این سو جنگی میان دو کشور اتفاق نیفتادە بلکە هر دو کشور در پیمانهایی چون سعد آباد، سنتو و اکو و سازمان کنفرانس/ همکاری اسلامی در زمان محمدرضا شاه و گروه دی 8 بعد از انقلاب اسلامی ایران بودە کە همە انها نشانه های خوبی برای همکاری بیشتر است. از نظر انان همکاری ایران، ترکیە و روسیە در نشست استانە در خصوص سوریە نشانە خوبی برای همگرایی میان ایران و ترکیە است.
انان معتقدند باید از تفکرات چالدرانیسم کە سر زبان ترکهاست و تفکرات ایرانشهری کە ایرانیان بە ان دامن میزنند گذر و بە مدل سلجوقی بیندیشند و دنبال مخرج مشترکها باشند.. همچنین اعلام داشتە چرا فرانسە و المان با وجود جنگهای متعدد و رقابت تن بە همگرایی دادە اما ترکیە و ایران نتوانند؟
از نظر انان تز همگرایی میان ایران و ترکیە مخاطبانی دارد و استراتژی احمد داوداغلو بودە است اما توسط اردوغان کنار نهادە شدەاست. در هال حاضر افرادی چون دوغو پرینچک رهبر حزب وطن و نورالدین شیرین مدیر تلویزیون قدس و از اعضای رهبری حزب هودا پار طرفدار این پروژە هستند و در ترکیە مخاطبینی دارد.
ناگفتە نماند مقابل تفکرات نوین در محافل ایرانی، تفکرات قبلی کە ترکیە را کماکان رقیب با گرایش قوی متمایل بە غرب و غیرقابل اعتماد میدانند قوی تر است اما میتوان گفت تمامی این مباحث از روی ناچاری و برای مقابلە با تحریمها و تهدیدهای غرب از کانال ترکیە است. درست است کە ترکیە امروزی با وجود اردوغان پسرفتهایی داشتەاست اما گرایس غالب در ترکیە بسوی غرب است بە بازگشت بە دورە سلجوقی.