کاهش وابستگی اروپا به منابع انرژی روسیه؛ چگونه؟
بهره‌گیری از صادرات انرژی برای افزایش سطح روابط آمریکا با کشورهای همسایه و هم‌پیمانان این کشور، یکی از اولویت‌های اصلی دولت آمریکا از زمان ریاست جمهوری اوباما بود و در دوران ترامپ هم صادرات انرژی به‌ویژه ال‌ان‌جی نقش مهمی در امنیت انرژی هم‌پیمانان واشینگتن در قاره اروپا و آسیا داشت. در دوران ترامپ چندین قرارداد مهم صادرات ال‌ان‌جی به کشورهای لهستان، هند و چین به امضا رسید. در دوران بایدن نیز با توجه به اولویت زیست‌محیطی دولت او انتظار می‌رفت بازهم صادرات انرژی به‌ویژه فناوری پیشرفته موردنیاز در پروسه گذار انرژی موردتوجه قرار گیرد. بحران انرژی در اروپا بار دیگر ضرورت حمایت آمریکا از امنیت انرژی اروپا را نشان داد.
در سفر اخیر اورسولا فون در‌لاین، رئیس کمیسیون اروپا به واشینگتن بار دیگر اهمیت امنیت انرژی اروپا موردتوجه جهانیان قرار گرفت. مقام‌های ارشد کمیسیون اروپا روز جمعه، ۲۸ ژانویه گفتند که اتحادیه اروپا به‌نوبه خود با هر کشوری که بتواند برای تامین منابع جدید انرژی به اروپا کمک کند، تماس خواهند گرفت، زیرا اروپا در تلاش برای ایجاد مشارکت و همکاری بیشتر با تولیدکنندگان بزرگ انرژی است. برای هماهنگی بیشتر در سیاست انرژی اروپا و آمریکا قرار است شورای انرژی اروپا-آمریکا در ۷ فوریه تشکیل شود.
بیانیه مشترک آمریکا و اروپا در مورد امنیت انرژی اروپا
روز جمعه، ۲۸ ژانویه در جریان سفر اورسولا فون در‌لاین، رئیس کمیسیون اروپا به آمریکا و دیدار او با جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا، دو طرف با تاکید بر لزوم حل تنش بین اوکراین و روسیه با دیپلماسی، در بیانیه‌ای مشترک بر تعهد خویش مبنی بر «تقویت همکاری انرژی» تاکید کردند و متعهد شدند تا حداکثر تلاش خود را برای دسترسی شهروندان، شرکت‌ها در اتحادیه اروپا و کشورهای همسایه «به منابع انرژی قابل‌اعتماد و مقرون‌به‌صرفه به‌کار گیرند».
آمریکا در سال‌های اخیر یکی از منابع تامین‌کننده ال‌ان‌جی اروپا است. بنا‌بر آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا با توجه به افزایش تنش‌ها بین اوکراین و روسیه در ماه گذشته حجم ال‌ان‌جی صادراتی آمریکا به اروپا پنج برابر بیشتر از حجم گاز طبیعی وارداتی از روسیه بود و واشینگتن توانست برای اولین بار بيشتر از روسیه به اروپا گاز طبیعی صادر کند. در ماه دسامبر گذشته ۳۰ تانکر ال‌ان‌جی از آمریکا به سمت اروپا حرکت کردند. با تمامی تلاش واشینگتن برای افزایش حجم ال‌ان‌جی صادراتی به اروپا هنوز هم نگرانی‌ها درباره بهره‌گیری روسیه از صادرات انرژی با هدف سیاسی و در زمان جنگ احتمالی بین اوکراین و روسیه نه‌تنها کاهش نیافته بلکه افزایش نیز یافته است.
با توجه به شرایط بازار، به همکاری کشورهای عمده تولیدکننده گاز طبیعی برای افزایش صادرات به اروپا نیاز است و هیچ کشوری به‌تنهایی نمی‌تواند با افزایش صادرات گاز طبیعی به اروپا جایگزین روسیه در بازار انرژی اروپا شود. در حال حاضر در کوتاه‌مدت و میان‌مدت قطر، آمریکا و آذربایجان به اروپا ال‌ان‌جی و گاز طبیعی بیشتر صادر می‌کنند.
آذربایجان
آذربایجان از دسامبر سال ۲۰۲۰ برای اولین بار به صادرکننده گاز طبیعی به اروپا تبدیل شد. صادرات گاز طبیعی آذربایجان با پروژه کریدور جنوبی گاز و پس از سرمایه‌گذاری ۴۰ میلیارد دلاری در عرض هشت سال شروع شد و در حال حاضر با خط لوله تاپ (ترانس آدریاتیک پایپ لاین) سالیانه شش میلیارد مترمکعب گاز به اروپا صادر می‌کند و قرار است تا سال ۲۰۳۰ حجم گاز صادراتی از این خط لوله دو برابر شود. باید در نظر داشت که کشورهای یونان، آلبانی و ایتالیا مشتریان گاز شاه‌دنیز آذربایجان‌اند. روز شنبه، ۲۹ ژانویه خبرگزاری بلومبرگ به نقل از الین سلیمانوف، سفیر آذربایجان در انگلستان از آمادگی آذربایجان برای افزایش صادرات گاز طبیعی به اروپا خبر داد. به گفته سلیمانوف آذربایجان آماده ارسال گاز طبیعی بیشتر به اروپا است.
آذربایجان می‌تواند گاز بیشتری تولید کند و کریدور جنوبی گاز را توسعه دهد. به گفته سلیمانوف : آذربایجان همچنین می‌تواند گاز طبیعی ترکمنستان را نیز با زیر ساخت‌های خود به اروپا بفرستند، در حال حاضر آذربایجان و ترکمنستان میدان مورد مناقشه در دریای خزر را توسعه می‌دهند. به گفته سلیمانوف اروپا نیازمند عقد قراردادهای بلندمدت با آذربایجان به‌منظور افزایش واردات گاز طبیعی از این کشور است.
قطر
هفته گذشته آمریکا از قطر خواست تا ظرفیت تولید و صادرات ال‌ان‌جی به اروپا را افزایش دهد. قطر در حال حاضر ۵ درصد گاز موردنیاز اروپا را تامین می‌کند. ظرفیت تولید سالیانه ال‌ان‌جی قطر ۷۷ میلیون تن است و چون اکثر محموله‌های ال‌ان‌جی قطر پیش‌فروش شده است، اروپا باید برای واردات بیشتر از قطر منتظر بهره‌برداری این کشور از پروژه‌های جدید ال‌ان‌جی باشد. در ماه اکتبر گذشته قطر پترولیوم ساخت کشتی‌های حمل ال‌ان‌جی را به چین سفارش داد و این کشتی‌ها نخستین کشتی‌ها برای پروژه توسعه میدان گازی گنبد شمالی خواهند بود. قطر با یک پروژه ۳۰ میلیارد دلاری در نظر دارد ظرفیت تولید این میدان را بیش از ۵۰ درصد افزایش دهد. باید در نظر داشت که میدان گنبد شمالی، ظرفیت عرضه ال‌ان‌جی را در مقیاس کلان برای بازارهای جهانی تا دهه‌های متمادی دارد. میدان گنبد شمالی در ساحل شمال شرق شبه‌جزیره قطر واقع شده است و منطقه‌ای بیش از ۶۰۰۰ کیلومترمربع برابر با نصف بخش خشکی کشور قطر را در برمی‌گیرد.
اسرائیل
دو هفته پیش آمریکا از لغو حمایت سیاسی خود از پروژه خط لوله مدیترانه شرقی که قرار بود گاز اسرائیل را به یونان برساند، خبر داد. اسرائیل در میان‌مدت می‌تواند به صادرکننده گاز طبیعی به اروپا تبدیل شود. مسیر ترکیه ازلحاظ اقتصادی برای صادرات گاز اسرائیل به مقصد اروپا مقرون‌به‌صرفه است. اگر اختلافات قبرس و ترکیه در مورد مناطق اقتصادی در دریای مدیترانه حل شود، گاز اسرائیل در میان‌مدت به اروپا خواهد رسید و این امر می‌تواند باعث کاهش وابستگی اروپا به گاز طبیعی روسیه شود.
آمریکا
از ماه دسامبر گذشته آمریکا به بزرگ‌ترین صادرکننده ال‌ان‌جی جهان تبدیل شد و با توجه به سرمایه‌گذاری صورت گرفته در سال‌های آینده نیز آمریکا جایگاه بزرگ‌ترین صادرکننده ال‌ان‌جی جهان را حفظ خواهد کرد. در ماه دسامبر گذشته مشتریان خارجی ۱۳درصد از تولید گاز آمریکا را خریداری کردند که این میزان رشد هفت برابری نسبت به پنج سال گذشته داشت. آمریکا پتانسیل افزایش صادرات ال‌ان‌جی به اروپا را دارد، مسئله مهم ظرفیت کم تاسیسات ذخیره‌سازی اروپا و عدم یکپارچه بودن شبکه برق و گاز طبیعی اروپا است.
اروپا در میان‌مدت همچنین می‌تواند حجم ال‌ان‌جی وارداتی از الجزایر را نیز افزایش دهد. بحران اخیر انرژی در اروپا فرصت مناسبی برای آمریکا فراهم کرد تا هم میزان صادرات ال‌ان‌جی خویش را افزایش دهد و هم به بزرگ‌ترین تولیدکننده ال‌ان‌جی جهان تبدیل شود. اتحادیه اروپا به بازبینی کلی سیاست انرژی خود نیاز دارد؛ افزایش ظرفیت تاسیسات ذخیره‌سازی گاز طبیعی، احداث ترمینال‌های بیشتر ال‌ان‌جی، یکپارچه کردن یا اتصال شبکه گازرسانی برخی کشورها می‌تواند در آینده میزان بحران‌های انرژی را کاهش دهد. همکاری آمریکا با قطر و بقیه کشورها برای افزایش صادرات انرژی به اروپا برای کاهش نقش روسیه در امنیت انرژی اروپا بسیار لازم و ضروری است. واشینگتن و بقیه تولیدکنندگان عمده انرژی به‌تنهایی نمی‌توانند جایگزین روسیه در بازار انرژی اروپا شوند و نباید از نقش مهم و حیاتی لابی‌گری و دیپلماسی فعال انرژی روسیه در اروپا نیز غافل بود.