آیا چین می‌تواند برای توقف جنگ روسیه در اوکراین اقدامات بیشتری انجام دهد؟
- رابین برنت
- بی‌بی‌سی، شانگهای
چین همیشه به تکرار گفته است که در امور داخلی دیگران دخالت نمی‌کند
یک ماه پیش، شی جین‌پینگ، رهبر چین اعلام کرد که "هیچ محدودیتی"برای روابط تازه تقویت شده پکن با روسیه وجود ندارد.
ملاقات او و همتای روس خود، ولادیمیر پوتین، در پکن با یک سند مشترک به پایان رسید - و سپس به دیدن افتتاحیه بازی‌های المپیک زمستانی رفتند. چند روز پس از پایان بازی‌ها، روسیه به اوکراین حمله کرد.
دولت چین این حمله را نه محکوم کرده و نه از آن چشم‌پوشی کرده است و حتی آن را "تهاجم"نناميده است. این کشور همیشه گفته است که در امور داخلی دیگران دخالت نمی‌کند و این یکی از اصول اساسی سیاست خارجی آن است.
اما در اوایل این هفته، وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، اعلام کرد که آماده است در میانجیگری برای آتش‌بس ایفای نقش کند. رسانه‌های دولتی در چین گزارش دادند که آقای وانگ "دوباره بر حمایت تزلزل‌ناپذیر چین از حاکمیت اوکراین تأکید کرد"و به همتای خود از آمادگی چین برای انجام هر تلاشی برای پایان دادن به جنگ ... از طریق دیپلماسی اطمینان داد.
دولت چین نیز اخیراً از این اقدام نظامی ابراز "تأسف"کرد و گفت که به شدت نگران آسیب به غیرنظامیان است.
چین همچنین یک کار قابل توجه دیگر را انجام داده است. این کشور در کنار هند، یکی از ۳۴ کشوری بود که از رأی دادن به قطعنامه سازمان ملل در محکومیت تهاجم روسیه خودداری کرد - و به گفته تحلیلگران از چین چنین انتظاری نمی‌رفت. بسیاری انتظار داشتند که چین موافق با روسیه رأی دهد.
پس، آیا این نشانه تغییری در سیاست چین است؟
احتمالاً بيشتر نشانه این است که چین می‌‌کوشد بین اصل احترام به حاکمیت اوکراین و در عین حال به رسمیت شناختن آنچه که به عنوان "نگرانی‌های امنیتی مشروع"روسیه توصیف می‌کند، تعادلی ایجاد کند.
اگر به سند ۵۰۰۰ کلمه‌ای که روسای جمهور شی و پوتین هنگام اعلام ائتلاف رو به گسترش و نامحدود خود امضا کردند، نگاه کنید، خواهید دید که مخالفت با گسترش ناتو آنها را متحد می‌کند، هرچند که این توافق چندین حوزه مشترک و همکاری برنامه‌ریزی شده را در زمینه‌های فضا، قطب شمال و واکسن‌های کووید-۱۹ در بر می‌گیرد.
این چشم انداز مشترک آنها از آینده‌ای است که در آن چین و روسیه همکاری بسیار نزدیک‌تری برای منافع متقابل دارند.
تفاوت‌ها و شباهت‌های بنیادی
عامل مهمی ديگری برای استوار ايستادن چين در حمايت‌اش از روسیه و ولاديمير پوتین - یا عدم محکوميت‌اش - بسته به نوع نگاه‌تان - تایوان است.
این جزیره خودمختار که آن را استانی خودسر می‌بیند، مکانی است که رئیس‌جمهور شی می‌خواهد آن را با سرزمین مادری خود "دوباره متحد"ببیند. اگر آقای شی این کار را با نیروی نظامی انجام داده بود، چین احتمالاً با واکنش مشابه - یا احتمالاً جدی‌تر - از سوی ایالات متحده و متحدانش روبرو می‌شد. مانند محکومیت، تشدید تحریم‌ها، انزوای فرهنگی.
تایوان اوکراین نیست. حداقل، وضعیت حقوقی این دو مکان متفاوت است.
اما رهبر چین با اذعان به آنچه "نگرانی‌های امنیتی مشروع"روسیه می‌خواند و رعایت اصل اساسی احترام به حاکمیت به دلیل "زمینه تاریخی پیچیده و منحصربه‌فرد"، احتمالاً آینده‌ای را می‌بیند که در آن می‌تواند به دنبال توجیه جهانیان برای "تهاجم"به تایوان باشد، و انتظار حمایت متقابل روسیه را دارد.
و دیگر این‌که رابطه شخصی بین آقای شی و پوتین وجود دارد. این دو تا کنون نزدیک به ۴۰ بار با یکدیگر ملاقات کرده‌اند.
هنگامی که رئیس‌جمهور روسیه ماه گذشته برای بازی‌های زمستانی المپیک وارد چین شد، او برجسته‌ترین رهبری بود که از زمان آغاز کووید-۱۹ به چین آمده بود.
هر دو رهبران مستبدی هستند که در آرزوی تعمیق پیوندها و وفاداری بین مردم خود و "سرزمین مادری"خود، همدل هستند. شی جین‌پینگ آینده‌ای را می‌بیند که در آن چین - که اقتصادی عظیم است - بیشتر متکی به خود باشد و تا حدی جدا از برخی از روابط جهانی که از آنها منتفع شده.
اما مشارکت جدید "بدون محدودیت"با روسیه ممکن است به معنای همسويی ناگزير دوباره برای دور شدن از ایالات متحده، متحدانش و نظم جهانیِ مستقر نباشد.
به هر حال، این نظمی است که در آن چین در سال‌های اخیر تلاش کرده کارهای بیشتری در زمينه تغییرات اقلیمی و حفظ صلح دهد.
مسائل سیاسی را هم باید در نظر داشت. نه سیاست انتخاباتی، بلکه سیاست همنشینی با یک کشور جنگ‌طلب.
چین بسیاری از آنچه را که مردمش می‌توانند ببینند و بخوانند سانسور می‌کند، اما شدت این جنگ، که - بیش از هر درگیری متعارف دیگری - با جزئیات اغلب وحشتناک، لحظه به لحظه، در رسانه‌های اجتماعی ثبت می‌شود، ممکن است در محاسبات پکن در خصوص موضع‌اش نسبت به روسیه عامل اثرگذاری باشد.
شی جین‌پینگ و سایر رهبران ارشد اطراف او ممکن است به این نتیجه برسند که در واقع محدودیتی برای این رابطه وجود دارد و ناگزير به عقب نشینی باشند - یا گامی به جلو بردارند و سعی کنند نقش میانجی را با مسکو ایفا کنند. چین به اوکراین گفته بود آماده چنین نقشی است، اما هیچ علامتی حاکی از آغاز کردن چنين نقشی نشان نداده است.