از یک عکس تا ماجرای ضمانت و ترس از جنگ اتمی

 

امروز جمعه، دوم اردیبهشت، گرچه به لحاظ نظامی در قیاس با روزهای گذشته اخبار درگیری‌ها از او کراین کمتر بود، ولی به لحاظ سیاسی و مسائل جنبی جنگ روزی کم‌سابقه به شمار می‌‌آید.

• پنتاگون اعلام کرد که به دلبل ارسال مقادیر متعنابهی سلاح از سوی کشورهای شرق اروپا حالا حتی شمار تانک‌های موجود قابل استفاده در اوکراین از تانک‌های روسیه فراتر رفته است. منابع محلی در اوکراین در شبکه‌های اجتماعی نوشته‌اند که تعداد قابل توچهی تانک نیز از روس‌ها به غنیمت گرفته شده است.

بایدن هم در سخنرانی روز پنجشنبه در اقدامی کم سابقه از نقش آمریکا در انتقال سیستم‌های دفاعی اس سیصد اسلواکی به اوکراین خبرداد و گفت که در مقابل هر تانک روسی حالا اوکراین به ده آتشبار ضدتانک مسلط است. ا ین که این تقویت تسلیحاتی در ایجاد چرخش در جنگ تاثیر بگذارد یا تا چه حد بتوان جنگ را کنترل‌شده به پیش ببرد که نگرانی مکرون و شولتس موضوعیتی نیابد هم سوال کوچکی نیست.

• روسای کشورهای فرانسه و آلمان هر دو روز جمعه در مصاحبه‌هایی جداگانه‌ گفته‌اند که به رغم کمک به اوکراین باید از تشدید غیرقابل کنترل جنگ، چه با ارسال سلاح‌های تهاجمی سنگین غربی یا ورود این یا آن کشور عضو ناتو به درگیری که حتی پای کاربرد سلاح اتمی از سوی روسیه یا طرف مقابل را به میان کشد جلو گرفت. شولتس عدم ارسال سلاح‌های سنگین تهاجمی غربی و خویشتنداری در این زمینه را از جمله به لزوم ممانعت از ایجاد این درک که غرب به یک طرف مستقیم درگیری تبدیل شده ربط داد.

هر چند که اطلاعاتی که کم و بیش به بیرون درز می‌کند از میزان بزرگ کمک‌های تسلیحاتی مستقیم و غیرمستقیم کشورهای عضو ناتو به اوکراین حکایت دارند.، آن هم از همان سال ۲۰۱۴ و چرخش اوکراین به سوی غرب.

• و برای مکرون هم در مصاحبه امروزش نگرانی مشابه شولتس در کنار القای این حس به جامعه فرانسه که الیزه همه اقدامات را برای کاهش تنش در سطح اروپا و ممانعت از وخامت اوضاع اقتصادی به عمل می‌آورد مسئله‌ای محوری بود، چرا که او از جمله با چنین شعارهایی باید رای خود را در دور دوم انتخابات ریاست جمهوری در روز یکشنبه افزایش دهد. او به این موضوع هم اشاره کرد که تحریم روسیه بدون همراهی بخش بزرگی از جهان، یعنی هند و چین و آمریکای لاتین لزوما موفق نخواهد بود. و این حرف‌ها در روزی زده شد که بوریس جانسون در دهلی بود شاید که بتواند رهبری هند را به دوری‌گزیدن از روسیه و کاهش مناسبات اقتصادی و تسلیحاتی با این کشور سوق دهد، دیداری که معلوم نیست چه نتیجه‌ای از آن به دست آمده باشد و در محاسبات پیجیده دهلی برای حفظ رابطه با مسکو اثر کرده باشد.

• نگرانی اقتصادی از تشدید جنگ یا تحریم‌ها هم موضوع گزارش تحقیقی بانک مرکزی آلمان بود که روز جمعه انتشار یافت

و هشدار می‌داد که قطع واردات گاز و نفت از روسیه کاهشی فاحش در تولید ناخالص ملی آلمان و افزایش تورم و بیکاری را دامن خواهد زد.

• عکس دیروز دیدار پوتین و شویگوی، وزیر دفاع روسیه هم که در آن "تسلط کامل بر ماریوپول"اعلام شد موضوع بحث روز بود. وزیر دفاع بر خلاف همیشه بدون یونیفورم نظامی و با حالتی خمود در دیدار حضور داشت که هم به کاهش اعتبار و نقش او پس از "شکست‌ها در اطراف کی‌یف"در دستگاه کرملین نسبت داده شده و هم به سکته‌ای که شایع است پس از این شکست عارض او شده است.

اقدام پوتین در گرفتن گوشه راست میز در تمامی ربع ساعت دیدار که به پنهان‌کردن لرزش دست نسبت داده شده یا نوع نشستن و او ورم مختصری که در صورتش دیده می‌شود هم بازار گمانه‌زنی‌ها را گرم کرده، گمانه‌هایی که معلوم نیست چقدر پایه و اساس دارند و تا چه حد احیاناً بخشی از جنگ روانی در مناقشه کنونی در اوکراین هستند.

• و امروز در حالی که هر دو طرف جنگ به سرنوشت قطعی نبرد در دونباس برای تحکیم موقعیت خود در مذاکرات بعدی چشم دوخته‌اند، دوباره اعلام شد که هیات‌های نمایندگی دو کشور درگیر با یکدیگر گفت‌وگو کرده‌اند، بدون آن که نتیجه آن اعلام شود، هر چند که لاوروف دوباره از عدم تمایل کی‌یف به مذاکرات جدی صلح سخن گفت.

با این همه، به نظر می‌رسد که پشت پرده هم مذاکرات در جریان است، از جمله بر سر چند و چون نوع ضمانتی که باید به اوکراین در ازای صرفنظرکردن از عضویت در ناتو داده شود. اوکراین در عمل ضمانتی می‌خواهد که حتی از ماده ۵ قرارداد پیمان ناتو هم فراتر است و کشورهای ضامن باید در صورتی که اوکراین مورد حمله واقع شود به طور خودکار و بی و چون چرا به نفع آن وارد اقدام شوند. در ماده ۵ یپمان ناتو نوع تحلیل از حمله و نوع حمایت از کشور مورد حمله واقع شده به عهده هر عضو گذاشته شده شده است.

فرانسه پیشنهاد داده است که در همان مفهوم ماده ۵ همراه با ایتالیا و آلمان چنین ضمانتی به اوکراین بدهد. اوکراین اصرار دارد که کشورهای منطقه از جمله ترکیه و اسرائیل هم اعضای ضمانت‌کننده باشند، به خصوص که ترکیه با بستن تنگه داردانل کار روسیه را در حمله به اوکراین مشکل‌ می‌کند. این که اسرائیل با توجه به جمعیت برزگ روس‌تبارش و نیز رابطه حسنه‌اش با مسکو، در نگاه اوکراین چه نقشی به عنوان ضامن می‌تواند بازی کند سوال بزرگی است.

روسیه هم در برابر می‌‌خواهد که اعضای دائم شورای امنیت و برخی کشورهای دیگر که خود مایل هستند نقش ضامن را بازی کنند، گزینه‌ای که کی‌یف از جمله به خاطر خود حضور روسیه در این مجموعه با آن موافق نیست.

مسئله این که ضمانت و اجرای قرارداد آن از کی جنبه اجرایی پیدا کند هم موضوع کم‌اهمیتی نیست. اوکراین بر احیای وضعیت قبل از ۲۴ فوریه برای اجرای چنین توافقی تاکید دارد، ولی فرانسه و آلمان بعید و خود را غیرقادر می‌دانند که آتش‌بسی در چنین مفهوم و مرزهایی را به روسیه بقبولانند و لذا اجرای قرارداد را به پایان جنگ جاری موکول می‌‌‌دانند. در محافل امنیتی بریتانیا و آمریکا کمتر روی احیای وضعیت قبل از ۲۴ فوریه حساب می‌شود، این که بایدن در سخنرانی دیروزش در باره وضعیت اوکراین قول داد که روسیه نتواند بر اوکراین مسلط شود یا آن را اشغال کند معلوم نیست که حاصل ارزیابی جدید و ایجاد امیدهای بیشتر به شکست کامل روسیه است یا نوعی فضاسازی تشویقی به نفع روحیه اوکراینی‌ها.

این در حالی است که در محافل امنیتی یادشده، به طریق اولی تسلط دوباره اوکراین بر کریمه هم که در کی‌یف به آن به عنوان شرطی مطلوب برای زمان اعلام بی‌طرفی تاکید می‌شود هم کمتر واقعی تصور می‌شود. قیاسی که جانسون میان پوتین و تمساح کرد که فعلا پای اوکراین را در دهان خود دارد، و خواست استرداد کریمه را ماکسیمالیستی خواند در همین رابطه شاید قابل تبیین باشد.

به رغم همه این داده‌ها وضیعت شناورتر از آن است که تحلیلی غیرشناور بتوان از آن به دست داد، از جمله به دلیل ابهامات در میدان اصلی جنگ، ابهامات در باره توان در حال تغییر نظامی دو طرف‌، بروز ارزیابی‌های متفاوت از خطرات مربوط به دامنه، چشم‌انداز، زمان و تاثیرات جنگ در این سو و آن سوی اقیانوس، تاثیر تحریم‌ها هم بر روسیه و هم بر اروپا و اقتصاد جهان و ...