نامه محرمانه به غلامعلي حداد عادل

رئیس محترم فرهنگستان زبان فارسی!

برای روزآمد کردن زبان فارسی هزاران واژه ساخته‌اید. کاری پسندیده که هیچ زبانی بی‌پشتوانه‌ی آن قادر به ادامه‌ی حیات نیست. اما در ایران مردم صرفا به یک زبان تکلم نمی‌کنند، زبان‌های دیگری نیز هستند که نیازمند واژگان جدیداند. پس از اهدای دوازده الی شانزده هزار لغت برساخته‌ی فرهنگستان به تاجیکستان، اکنون قرار است هزاران واژه به افغانستان نیز هدیه شود. (البته نمی‌دانیم این هدیه با رضایت افغان‌های عزیز صورت گرفته یا نه.) افغانستان کشوری است کثیراللسان با اکثریت پشتون. فارسی از لحاظ تعداد متکلمان در آن سامان زبان دوم است، همچنانکه زبان ترکی در ایران زبان دوم است. از این رو، جای شگفتی است که چگونه زبان دوم کشور دیگری شامل الطاف فرهنگستانتان می‌شود، اما زبان دوم کشوری که تابعیت آن را دارید تنها تغافل شما را نصیب می‌برد.

اکنون که زبان ترکی به دلیل سیاست‌های یکسان‌ساز راهش به مراکز تحصیل بسته است، بیش از زبان دری محتاج عنایات و واژگان جدید است. به گمان ما رهیافت شما به زبان ناعادلانه و تجزیه‌طلبانه است، چون با ثروت‌های همه‌ی شهروندان تنها برای زبان مادری بخشی از آنها واژگان گرانقیمت می‌سازید.

بر این اساس از شما درخواست می‌کنیم که بخشی از امکانات نهاد عریض و طویل فرهنگستان را به حراست از زبان‌های دیگر، به وِیژه زبان ترکی، اختصاص دهید. در غیر این صورت، ناچار خواهیم شد که از طریق استعانت از فرهنگستان‌های کشورهایی چون ترکیه، آذربایجان و ازبکستان که با ترکان ایران اشتراک زبانی دارند، دشواره‌ی فوق را چاره‌جویی کنیم. همچنانکه در اهدای واژه توسط شما به افغانستان و تاجیکستان پای استکبار جهانی و پان‌فارسیسم و تجزیه‌ی ‌افغانستان و بی‌حرمتی به زبان‌های پشتو و ترکی ازبکی پیش نیامد، امیدواریم این‌بار نیز پای پان‌ترکیسم و تجزیه‌طلبی و توطئه‌ی خارجی و اتهام ستیز با زبان فارسی به میان نیاید. چرا که ما مردم آذربایجان، که از سر تعارف و در هر مناسبتی سرِ ایران و حافظ مشروطه و مرزداران غیور نامیده می‌شویم، آنقدر شعور داریم که برای توطئه‌شناسیِ امثال فتح‌الله مجتبایی و سلیم نیساری و جوادطباطبایی پشیزی ارزش قائل نشویم. حال احیانا اگر از وام‌گیری واژگان ترکی از خارج دلواپس هستید، ترتیبی اتخاذ فرمایید که با تشکیل فرهنگستان زبان‌های ترکی و کردی و ترکمنی و غیره این کار زیر نظر خود شما انجام شود.

البته گمان نکنید ما با رقبای دل‌ناواپس شما پیمان اخوت بسته‌ایم. رئیس دولت قول فرهنگستان داد و عمل نکرد، لذا ما در این موردِ بخصوص از دولت امید ناامیدیم. فعالان ما، علاوه بر فعالیت‌های مدنی عادی، احیانا در انتخابات آینده با دولتیان تسویه حساب خواهند کرد، مگر آنکه آنان قول سدیدی در باب دیون عقب‌افتاده‌شان بدهند و یا دینشان را پیش از انتخابات بپردازند.