تمدن ايران را به دانش‌آموزان کاليفرنيا بياموزيد!

ژاله نيازی در گفت‌وگو با سهيلا وحدتی

اين پرسشی است که اکنون گروهی از پدران و مادران ايرانی-امريکايی طرح کرده و برآنند که کتاب های درسی تاريخ را تصحيح کنند تا امپراتوری ايران باستان جای واقعی خود را در کتاب های درسی تاريخ بيابد. آنها گروهی از زنان و مردان موفق هستند که در کنار زندگی پردغدغه روزمره، فرصتی هم برای کنشگری می يابند. اين گروه "کنشگران تاريخ" (History Advocates) [تارنمايی] براه انداخته اند که در آنجا می توانيد درباره هدف و فعاليت های اين گروه بخوانيد.

ژاله نيازی، پزشک متخصص کودکان و مادر سه فرزند، يکی از اعضای گروه کنشگران تاريخ است و من فرصتی يافتم تا با ايشان درباره هدف و فعاليت هايشان گفتگويی داشته باشم. اين گفتگو به زبان انگليسی انجام شده و ترجمه فارسی آن را در زير می بينيد.

وحدتی – به نظر شما چرا تاريخ يونان در کتاب های درسی امريکا جای دارد، ولی تاريخ ايران ندارد؟
نيازی – اين پرسش خيلی خوبی است که پاسخ پيچيده ای دارد. ابتدا بايد توضيح دهم که اندکی جانبداری نسبت به يونان دور از انتظار نيست. از آنجايی که تمدن اروپای مدرن، يونانی ها (و به همين ترتيب رومی ها) را نياکان خود می داند، و آنها در کشورگشايی رودرروی ايرانيان بودند که از قرن ۶ پيش از ميلاد تا پيدايش اسلام بر غرب آسيا حکومت می کردند. پس طبيعی است که فضای بيشتری به "نياکان"اختصاص داده شود، تا به کسانی که دشمنان آنها قلمداد می شدند. يک دليل ديگر اين است که بيشتر متون تاريخی مربوط به يونانی ها و ايرانی ها در دوران باستان توسط يونانی ها به نگارش در آمده است. اين متون بيشتر بيان يک هويت ملی يونانی در مقابل جاه طلبی امپراتوری بس عظيم تر ايران بوده است. 
با اين حال، بايد در نظر داشت که با وجود اين دشمنی، يونانی های باستان در بسياری زمينه ها ايرانيان را تحسين و از آنها تقليد می کردند. همچنين تبادلات فرهنگی زيادی ميان آنها صورت می گرفت چرا که سربازان يونانی به عنوان مزدور برای ايرانی ها می جنگيدند، پزشکان يونانی در دربار ايران خدمت می کردند، و زنان و مردان يونانی شيوه لباس پوشيدن و ديگر صنايع هنری همسايگان شرقی خود را تقليد می کردند. کتاب کورش نامه که توسط گزنفون، تاريخ نگار يونانی، در قرن چهارم پيش از ميلاد نگاشته شده، نشانگر آن است که ايرانيان و بويژه بنيانگذار امپراتوی ايران، کورش کبير، حتی در ميان دشمنان شان نيز هوادار و تمجيد کننده داشتند.

اين تصوير در کتاب تاريخ کلاس ششم سرباز ايرانی را با هيکل غول آسايی نشان
می دهد که نشانگر دشواری های يونانيان در جنگ با ايرانيان است.

وحدتی – اما اکنون سال ۲۰۱۴ است، مگر زمان نگرش جديدی به تاريخ ايران باستان فرا نرسيده؟
نيازی – خوب، باز جای خوشوقتی است که تاريخ نگاری مدرن برای پيشبرد تحقيقات بيطرفانه درباره ايران باستان گام های بلندی برداشته است. با زحمت هايی که باستان شناسان و ديگر متخصصين کشيده اند، بسياری از ويژگی های مثبت اين امپراتوری که توسط کورش در سده ۶ پيش از ميلاد بنا نهاده شد، سهم امپراتوری ايران در تمدن جهانی را برجسته می سازد. به گفته ی تاريخ نگاران معاصر، امپراتوری ايران باستان که بزرگترين امپراتوری دوران خود بوده، نه تنها ايده حکومت و فرهنگ مدارا را معرفی کرد، بلکه تاثير مثبت بر بسياری از ديگر تمدن ها، از جمله تمدن های يونان و رم باستان، داشته است. پرفسور جان لی (۱) که هم اکنون به نمايندگی از طرف گروه ما با هيات مديره آموزش و پرورش ايالت کاليفرنيا همکاری می کند، در اين زمينه می گويد که "برخی اعتراض می کنند که در کتاب های درسی به اندازه ی کافی جا برای معرفی کردن همه تمدن ها وجود ندارد. اما به سختی می توان ادعا کرد که ايران هخامنشی بايد به خاطر کمبود جا حذف شود. ايران هخامنشی نقش مرکزی در توسعه ی دنيای باستان داشته است. برای دو سده بزرگترين امپراتوری بوده که جهان به خود ديده و مصر، اروپا، خاور نزديک، و آسيای مرکزی و جنوبی را در بر می گرفته است. هخامنشيان ميراثی به جای ماندنی از خود باقی گذاشتند که بر همه چيز، از ايده های حکمرانی گرفته تا توسعه ی باغ ها و شيوه آبياری، اثر گذارده است."اين استاد تاريخ می گويد که اسکندر، که همه او را به عنوان فرمانروايی بزرگ می شناسند، در واقع سخت تحت تاثير شيوه حکمرانی ايرانيان بوده است. به گفته جوليان ريبی (۲) کورش، بنيانگزار امپراتوری ايران باستان، يهوديان را آزاد ساخته و به آنها اجازه داده که به اورشليم بازگردند و دومين معبد خود را بسازند و دين يهودی را "بازسازی"کنند. به گفته پرفسور ديويد استروناخ(۳) که يکی از استادان برجسته تاريخ ايران باستان است، کورش تنها پادشاهی است که نامش در تورات به نيکی آمده است. به گفته ی مدير موزه بريتانيا، کتاب کورش نامه را بنيانگزاران امريکا، از جمله جفرسون، به خوبی می شناختند. به گفته ی ايشان، جفرسون چند کپی از اين کتاب داشت و "مرتب به آنها مراجعه می کرد."

وحدتی – پس چرا اينها در کتاب های درسی امريکا بازتاب پيدا نمی کند؟ چرا بچه های ما درباره تمدنی که نه تنها رهبران برجسته ای در گذشته پرورش داده، بلکه شايد حتی بر شيوه تفکر بنيانگزاران حکومت امريکا نيز تاثير گذار بوده، چيزی نمی آموزند؟
نيازی – ما اين پرسش را با آموزگاران فرزندان مان در ميان گذاشتيم و به نظر می رسد که آنها بايد مقررات آموزش و پرورش کاليفرنيا را در اين زمينه رعايت کنند، مقرراتی که دست آنها را در آموزش اطلاعات جديد می بندد. "استانداردهای محتوا" (Content Standards) برای کتاب های درسی توسط کنگره کاليفرنيا به عنوان لايحه قانونی تدوين می شود. ولی چرا اين "استانداردها"تا اين اندازه دستکاری شده و غيرواقعی هستند؟ آنطور که پرفسور جان لی می گويد، استعمارگران غربی در قرن نوزدهم در توجيه توسعه طلبی خود دست اندرکار پرداخت تصويری منفی از تمدن های ديگر (مثل ايران) شدند. ديگر اينکه يافته های اخير و کاوش های باستان شناسی در زمانی که اين "استانداردهای محتوا"تدوين می شد، هنوز در دسترس نبود. 
گفته می شود که ايران هخامنشی (از ۵۵۰ تا ۳۳۰ پيش ازميلاد) اکنون به عنوان يک موضوع جداگانه، يکی از محورهای بحث در گردهمايی های بين المللی درباره مطالعات يونان باستان است. در حقيقت، مدرسه های ما در حال حاضر از دانش تاريخ عقب مانده اند.

وحدتی – اين محتوای کتاب های درسی چگونه تعيين می شود و به تصويب می رسد، يا به روز می شود؟
نيازی – تاريخ دنيای باستان برای نخستين بار در کلاس ششم به دانش آموزان تدريس می شود. حالا اگر به "استانداردهای محتوا"برای کلاس ششم نگاه کنيد، می بينيد که تمدن ها و فرهنگ های مشخصی در ليست تدريس هستند که عبارتند از بين النهرين، مصر، کوش، يهود، يونان و رم باستان. در بخش يونان، يک زيربخش با عنوان "جنگ های ايرانيان"وجود دارد که بطور خيلی گذرا امپراتوری ايران را معرفی می کند. متاسفانه همان اطلاعات اندک هم پر از غلط است. در کتاب درسی با عنوان "تاريخ زنده"چاپ ۲۰۰۴، يک نامه خيالی هست که توسط يک سرباز يونانی نوشته شده و خطاب آن به عزيزی است که می رود تا با آن "مهاجمين آدم کش"بجنگد، که البته اشاره به جنگ با ايرانيان دارد.

وحدتی – پس هدف شما اين است که "استانداردهای محتوا"را تغيير دهيد؟
نيازی – همينطور است. گرچه از سال ۱۹۹۸ "استانداردهای محتوا"غيرقابل تغيير شده، اما لايحه SB-1057** می تواند اين وضعيت را عوض کند. اين لايحه در ۲۹ مه امسال در سنای کاليفرنيا تصويب شد. گرچه هدف اصلی ما اينست که "استانداردهای محتوا"برای کتاب های درسی را به روز کنيم، اما اکنون روی "چارچوب درسی" (Framework) کار می کنيم.

وحدتی – "چارچوب درسی"چيست؟ آيا تغيير آن هم نياز به قانونگذاری دارد؟
نيازی – اجازه دهيد ابتدا تفاوت بين "استانداردهای محتوا"و "چارچوب درسی"را توضيح دهم. "استانداردهای محتوا"يک فهرست و دستورکار مشخص است که "چارچوب درسی"برمبنای آن تعريف شده است. "چارچوب درسی"توضيح مفصل تر "استانداردهای محتوا"است و بنا به قانون SB-1540 که در سپتامبر ۲۰۱۴ به تصويب رسيد، هم اکنون در هيات مديره آموزش و پروش کاليفرنيا در دست بررسی است.
به روز کردن "چارچوب درسی"، اين فرصت را به ما می دهد که اطلاعات دقيقی درباره قسمت ايرانيان که يکی از زيربخش های تمدن يونان است، ارائه دهيم. پروفسور جان لی مطلب پيشنهادی برای اين قسمت از "چارچوب درسی"را تدوين کرده است.
اگر لايحه SB-1057 تصويب شود، محتوای درسی هم بايد به روز شود و فرصت اضافه کردن بخشی درباره تمدن ايران به عنوان يک تمدن جداگانه در دنيای کهن فراهم می شود. در آنصورت، به روز شدن "چارچوب درسی"هم متوقف شده و تغييرات اساسی تری در "چارچوب درسی"هم صورت خواهد گرفت.

وحدتی – اگر اين قانون تصويب شود، آيا کار کنشگری شما به پايان می رسد؟
نيازی – نه، اگر لايحه SB-1057 تصويب شود، هيچ تضمينی وجود ندارد که مواد درسی به گونه ای به روز شود که تمدن ايران باستان در کتاب های درسی جای گيرد. اما کميسيون کيفيت آموزشی که احتمالا مسئول اين کار خواهد بود، از نگرانی های ما آگاه است. نقش ما کنشگری برای جای دادن آخرين دستاوردهای دانش تاريخی درباره تمدن ايرانی باستان و تاريخ ايران مدرن در "استانداردهای محتوا"و فراهم کردن تسهيلات لازم در اين زمينه است.

وحدتی – تا حالا بيشتر درباره هدف شما صحبت کرديم. حالا بياييد درباره کنشگری شما بيشتر صحبت کنيم. شما کنشگران تاريخ چه گام های مشخصی برای تصحيح تاريخ ايران در کتاب های درسی کاليفرنيا برمی داريد؟
نيازی – نخست ما با برخی تاريخدان های برجسته ی دنيا تماس گرفته و حمايت آنها را در اين زمينه جلب کرده ايم. اين تاريخدان ها نقش مهمی در ارائه مطالب جديد برای کتاب های درسی دارند.
سپس نامه ای به هيات مديره آموزش و پرورش کاليفرنيا نوشتيم و پس از چند نشست با اين هيات، همکاری های در اين زمينه آغاز شد که هنوز هم ادامه دارد. از جمله همکاری در به روز کردن "چارچوب درسی"برای همه مطالب تاريخی در همه کتاب های درسی دبستان و متوسطه و دبيرستان که مربوط به تاريخ ايران است، از ايران باستان گرفته تا ايران مدرن و ترکيب جمعيتی ايرانی-امريکايی ها در کاليفرنيا. يکی از مقامات هيات مديره که ما را در پيشبرد کارمان راهنمايی می کند، درخواست کرده تا نظرات علمی درباره تغيير "چارچوب درسی"در اختيار ايشان قرار بگيرد و ما امکان برقراری ارتباط با تاريخدان ها را برای ايشان فراهم کرديم. در اواخر ژوئن يا اوايل ژوئيه، پيشنهادات برای تغيير "چارچوب درسی"به هيات مديره رسيده و تا سپتامبر بررسی و نهايی خواهد شد. ما واسطه ميان هيات مديره و تاريخدان ها هستيم که به اين تغييرات علاقه نشان داده اند. اما در عمل ما، يعنی پدران و مادران دانش آموزان، اين توصيه ها را برای به روز کردن "چارچوب درسی"به هيات مديره آموزش و پرورش کاليفرنيا ارائه می کنيم که البته بر مبنای نظر تاريخدان هاست. بطور نمونه، پرفسورجان لی توصيه های مربوط به تغيير بخشی از "چارچوب درسی"را تهيه کرده و به ما داده است.
ما همچنين با ناشر کتاب های درسی تاريخ کلاس ششم (موسسه TCI*) تماس گرفتيم و با کمک يکی از مقامات هيات مديره آموزش وپرورش کاليفرنيا، با رئيس و مسئولين بالای اين موسسه ملاقات کرديم و به استفاده از واژه های توهين آميز درباره ايرانيان اعتراض کرديم، و نيز به اين که به اندازه کافی به تاريخ تمدن ايران پرداخته نشده است. اين مسئولين درباره چاپ ۲۰۰۴ اين کتاب از ما عذرخواهی کردند و گفتند که در چاپ ۲۰۱۱ اين کتاب جمله های توهين نسبت به ايران حذف شده، ولی هنوز جای خالی تاريخ ايران وجود دارد. اين چاپ جديد اما هنوز توسط دولت تاييد نشده چون اشکالات ديگری دارد. مسئولين انتشارات به ما قول دادند که مواد تکميلی را آنلاين در دسترس آموزگاران قرار دهند، ولی تا آنجا که ما خبر داريم اين کار هنوز عملی نشده است.
ما با سناتور اين منطقه، لانی هنکاک (Loni Hancock) هم تماس گرفتيم که نه تنها خيلی از ما پشتيبانی کرده، بلکه در پيشبرد کار هم کمک زيادی به ما کرده است. ما سعی می کنيم با ديگر نماينده های مجلس کاليفرنيا هم تماس بگيريم و آنها را درباره اين مساله آگاه سازيم.
هيات مديره آموزش و پرورش کاليفرنيا به ما گفت که هر ناحيه آموزشی مسئول خريد کتاب های درسی آن ناحيه است. ما به مسئولين ناحيه آموزشی خودمان نامه نوشتيم. ناحيه آموزشی برکلی خيلی به نظرات انتقادی ما توجه نموده و اين امر را با همه آموزگاران منطقه در ميان گذاشته است. اما متاسفانه هنوز نسخه چاپ ۲۰۰۴ آن کتاب در کلاس تاريخ دخترم که کلاس ششم است، تدريس می شود با اينکه مسئولين آموزشی ناحيه از اين مساله آگاه هستند.
بايد بگويم که در حاشيه يک سری اقدامات ديگری هم برای جلب همکاری مسئولين و آگاه ساختن آنها انجام داده ايم. ما بامسئولين موزه های هنرهای آسيايی سان فرانسيسکو و ويلای گتی در لوس آنجلس تماس گرفته و در همکاری با آنها نامه مشترکی به سرپرست مدارس کاليفرنيا نوشتيم تا او را از گرداندن منشور کورش در موزه های کاليفرنيا که امسال انجام می گيرد آگاه سازيم.

وحدتی – پدران و مادران و ديگر شهروندان ايرانی-امريکايی که علاقمند به همکاری با شما هستند چگونه می توانند به اين حرکت بپيوندند و از اين اقدام شما حمايت کنند؟
نيازی – البته. برای ايرانی-امريکايی های ساکن کاليفرنيا اينگونه بازتاب دادن تاريخ ايرانيان يک معما و گاه توهين آميز است، اما برای همه فرزندان ما مساله ی نبود اطلاعات تاريخی دقيق، بويژه در يک محيط جهانی، می تواند به نبود آگاهی و عدم درک فرهنگ های ديگر، بويژه خاورميانه، بيانجامد. در پاسخ به اين پرسش شما که چگونه می توانند به اين حرکت بپيوندند:
۱- اين درخواست تصويب قانون SB-1057 را امضا کنيد و از دوستان و آشنايان خود هم بخواهيد که اينکار را بکنند: http://petitions.moveon.org/sign/ancient-persian-history 
درباره اهميت اين لايحه با خويشان و دوستان خود صحبت کنيد. لايحه SB-1057 گرچه برای هدف ما اهميت دارد، اما محدود به تمدن ايران باستان نيست. اين لايحه مواد درسی فرزندان ما را به روز می کند و جديد ترين دستاوردهای دانش را در اختيار آنها می گذارد. اين يک لايحه اساسی است که دانش آموزان کاليفرنيا را در مورد جديدترين يافته ها و دانش در تاريخ و علوم اجتماعی به روز می کند.
۲- روی [وبسايت ما] صفحه ای با عنوان "شما چه می توانيد بکنيد" (What You Can Do) که ما ما متن نامه ای خطاب به مسئولين آموزشی ناحيه تهيه کرده ايم که می توانند به ناحيه آموزشی شان بفرستند. همچنين يک سری نکته های مهم برای صحبت با مسئولين آموزشی ناحيه “Talking Points” و مواد آموزشی تکميلی وجود دارد که می توانند در اختيار آنها قرار دهند.
۳- روی Facebook صفحه ما را ببينيد و در جريان پيشرفت روند کار قرار بگيريد: “Ancient History Advocates”
۴- روی [تارنمای مجلس کاليفرنيا] ثبت نام کنيد تا لايحه SB-1057 را دنبال (monitor) کنيد و سپس با کليک کردن روی “Support” از آن حمايت کنيد.
اگر پيشنهاد مشخصی داريد با ما در ميان بگذاريد و اگر تاريخدان های ديگری را می شناسيد که مايل هستند با هيات مديره آموزش و پرورش کاليفرنيا کار کنند، لطفا با ما تماس بگيريد: historyadvocates @ gmail.com

وحدتی – از شما سپاسگزارم و به عنوان يک ايرانی-امريکايی صميمانه برايتان آرزوی موفقيت دارم.
نيازی – از اينکه اين فرصت را به من داديد که به مردم دراينباره آگاهی بدهم تشکر می کنم.

ــــــــــــــــــــ
* TCI’s (Teachers’Curriculum Institute) يک موسسه انتشاراتی است که مسئوليت تدوين محتوا و انتشار بخش قابل توجهی از کتاب های درسی کاليفرنيا را به عهده دارد.
** متن اين لايحه را می توانيد [در اينجا] ببينيد.

۱- John Lee استاد تاريخ هخامنشی، يونان باستان و تاريخ جنگ در دانشگاه ايالتی کاليفرنيا در سانتا باربارا است.
۲- Julian Raby مدير نمايشگاه هنری Freer و نمايشگاه Arthur M. Sackler در موزه Smithsonian است.
۳- David Stronach استاد بازنشسته بخش مطالعات خاورنزديک دانشگاه ايالتی کاليفرنيا در برکلی است.