از رهبران ضد استعمار خارجی تا رهبران ضد استعمار داخلی

آیا عرصه مبارزات و تحولات سیاسی کشورها وارد دوران نوینی شده است؟ کارزار سیاسی و پوشش رسانه ای رویدادهایی چون اقلیم کردستان عراق و مناطق کردنشین سوریه ( و ترکیه و ایران) و نیز رویدادهای دو سه دهه اخیر در کشورهای چند ملیتی جهان نشان می دهد که ما وارد دوران نوینی شده ایم که با دوران های پیشین تاریخ معاصر تفاوت دارد. اگر در شصت هفتاد سال گذشته، مصدق، سوکارنو، عبدالناصر، صدام حسین و نظایر آنان در منطقه خاورمیانه به عنوان رهبران مبارزه با استعمار مطرح بودند و در زمان هایی، موضعگیری ها و سخنانشان در صدر اخبار جهان جای می گرفت، در سال های اخیر - اما - زانانا گوسمائو( رهبر استقلال طلبان تیمور شرقی)، جان گارنگ و سیلوا کر( از رهبران استقلال سودان جنوبی) ، مسعود بارزانی و صالح مسلم - با مقیاسی کمتر - چنین نقشی را ایفا کرده اند. شاید ما به علت دوری از آسیای خاوری به ندرت در جریان اخبار مبارزات مردم تیمور شرقی در سال 2002 بوده ایم و اندک اطلاعات ما محدود به خبرهای کشتگان تظاهرات مردم این استان سابق اندونزی و سبعیت نیروهای آن کشور علیه استقلال طلبان آن دیار بوده است. ولی ما با رخدادهای ویژه سودان جنوبی و نمادها و رهبران سیاسی اش بیش از رهبران تیمور شرقی آشنایی داریم، آن هم به دلیل نزدیکی جغرافیایی وآشنایی بخشی از ما به زبان همان مردم و پیدایش شبکه های اجتماعی. در باره مناطق کردنشین سوریه و اقلیم کردستان عراق - البته - این اطلاعات بیشتر است که افزون بر دلایل پیشین، باید همسایگی اش با ایران، ترکیه، سوریه و تاثیر مستقیم اش بر وضع ملیت های درون ایران را نیز بیافزاییم.
بی گمان آن چه گفته شد ناشی از رویدادهای درونی کشورهای – دست کم خاورمیانه – است که روز به روز گواه رشد گرایش های فدرال خواهانه و استقلال طلبانه در میان ملیت های فرودست این کشورهای چند ملیتی هستیم. ما این را هم در ایران و ترکیه و افغانستان می بینیم و هم در پاکستان و سوریه و عراق؛ گرچه نسبت و سطح پیکار ملیت ها در این کشورها متفاوت است اما وجه مشترک همه آنها، بروز مساله ملیت ها به عنوان حادترین مساله است .
اما اشاره ای هم به مساله اقلیم کردستان عراق بکنم. در سال 2003 جامعه بین المللی و در راس آنها آمریکا توانست با کمک کشورهای منطقه، سرنوشت جدیدی را در عراق رقم بزند که سرنگونی صدام حسین وشکل گیری نظام فدرال در این کشور از مهمترین ویژگی های آن است. بی گمان اقلیم کردستان از این تحولات بی نصیب نماند وبه دستاوردهای مهمی دست یافت. اکنون این منظومه - جامعه بین المللی و کشورهای منطقه - با استقلال اقلیم کردستان به مخالفت برخاسته اند و احتمالا بر وضع موجود عراق (استاتکو) پای خواهند فشرد.
گرچه حق تعیین سرنوشت در منشور و قوانین سازمان ملل مندرج است و با استناد به آن تیمور شرقی از اندونزی و جنوب سودان از سودان و چند کشور مختلف از صربستان (یوگسلاوی سابق ) جدا شدند اما نقش موافق و مساعد دولت مرکزی، کشورهای همسایه و کشورهای غربی را در اجرای آن نمی توان نادیده گرفت. دولت های مرکزی – اغلب – با موضوع حق تعیین سرنوشت برخورد منفی داشته اند و گاه خشونت آمیز. در هند که یکی از دموکراسی های بزرگ دنیا توصیف می شود، مردم کشمیر دهه هاست برای استقلال از آن کشور مبارزه می کنند، اما با سرکوب حکومت آن کشور رو به رو بوده اند. سازمان ملل متحد در سال 1947 طی قطعنامه ای خواستار همه پرسی برای حق تعیین سرنوشت کشمیر شده است اما دولت هند هیچ گاه این قطعنامه را اجرا نکرده است و جز پاکستان هیچ کشوری در سطح منطقه و جهان با نبرد مردم کشمیر همنوایی نمی کند.
اقلیم کردستان در محاصره کشورهایی است که با استقلال آن مخالف اند و همگان می دانیم رهبران و آوارگان کرد عراق به هنگام نبرد با رژیم های متوالی عراق همواره به ایران و سوریه پناه می بردند. اکنون این امر منتفی است بلکه بعید نیست که اقلیم در محاصره اقتصادی قرار بگیرد. کشورهای غربی برخلاف گذشته نسبت به موضوع استقلال ملت های ستمدیده، شور و شوق چندانی نشان نمی دهند، و به ویژه در منطقه ما بیشتر به گزینه عدم تمرکز و فدرالیسم تمایل نشان می دهند. شاید دلیل این امر موقعیت خاص ژئوپولیتیک خاورمیانه، منافع راهبردی آنها در این منطقه و موج استقلال طلبی در میان خود کشورهای غربی است که وحدت آنها را تهدید می کند. اسکاتلند در بریتانیا و کاتالان در اسپانیا دو نمونه مطرح هستند. این به معنای آن است که اگر خواست استقلال طلبانه مردمی هم در میان یکی از ملت های سرکوب شده کشورهای این منطقه وجود داشته باشد، این خواست فقط یک عامل در تعیین سرنوشت آن ملت و دستیابی به استقلال است و دو عامل دیگر، کشورهای منطقه و جامعه بین الملل هستند که بدون آنها تحقق استقلال ناممکن یا به نوعی دشوار است.